Jaargang 09 – 2019

Geen afbeelding

C.S. Lewis als ethicus over integriteit

Bart Cusveller Ethiek, Jaargang 09 - 2019, Openingsessay

In de toegepaste ethiek zien we tegenwoordig als centraal begrip ‘integriteit’ opduiken: in het openbaar bestuur, in het bedrijfsleven en recentelijk ook in de wetenschap. Dat klinkt vertrouwd en belangrijk. Maar wat is het? Hoe krijg je het? En wordt er niet verschillend over gedacht? Dat zijn meta-ethische vragen die filosofische reflectie behoeven. Bart Cusveller beantwoordt ze, verrassend, met behulp van C.S. Lewis.   Neem als voorbeeld van integriteit dat van een bekende Nederlander onlangs […]

Niet-autonomie als vrijheid

Peter Blokhuis Jaargang 09 - 2019, Terzijde

Autonomie (jezelf tot wet zijn) en heteronomie (een ander stelt je de wet) worden vaak gezien als een tegenstelling. Of je doet wat je zelf denkt en wilt, of je doet wat een ander zegt. De Franse filosoof Gabriel Marcel (1889-1973) meent dat we die tegenstelling moeten overstijgen. De twee begrippen horen volgens hem thuis op het terrein van het beheren: autonomie is beheer door mijzelf en heteronomie is beheer door een ander. Maar als […]

Geen afbeelding

Individualisering: dat was vroeger (2)

Govert Buijs Cultuur & maatschappij, Filosofie, Geschiedenis, Jaargang 09 - 2019, Politiek & recht

Nooit daarvoor en nooit daarna werden de belangen van individu en gemeenschap zo subtiel op elkaar afgestemd als in de burgerlijke cultuur, vindt Govert Buijs. Maar dat was vroeger. Hoe kunnen we als nieuwe kuddedieren, die de schijn ophouden van authentieke individuen, het geloof als kompas gebruiken en gemeenschap stichten? Govert Buijs doet een voorstel. In het eerste deel van dit essay over individualisering ben ik vooral ingegaan op de manier waarop individualisering zich in […]

Omgekeerde effecten omgekeerd

Ikenius Antuma Jaargang 09 - 2019, Terzijde

Van nature ben ik een rechtlijnig denker: ik heb liever een lineaire dan een circulaire geschiedenisvisie, liever een propositionele dan een metaforische verheldering, liever causale dan correlatieve verbanden. Maar het is een voorkeur, geen absoluut gegeven, wat al blijkt uit het feit dat ik mezelf typeer als ‘rechtlijnig’. En juist die rechtlijnigheid maakt me gevoelig voor uitzonderingen op de regel. Het oorzaak-gevolgdenken, waar godsbewijzen, de westerse wetenschap, het biljartspel en nog veel meer op zijn […]

Geen afbeelding

De verborgen dimensie van de klimaatcrisis

Maarten Verkerk Jaargang 09 - 2019, Natuur & techniek

Het heilige is volgens Maarten Verkerk de verborgen dimensie van de crisis waarin we verkeren. Het heilige verbindt ons met de medemens, de natuur en met God.   Graham Greene begint zijn boek Het einde van het spel op een merkwaardige manier. Hij zegt dat een verhaal eigenlijk geen begin of einde heeft. Maar dat de schrijver een willekeurig beeld kiest vanwaaruit hij de roman opbouwt. Dan corrigeert hij zichzelf door de vraag te stellen: […]

Geen afbeelding

De Japanse steenhouwer

Hans Weigand Jaargang 09 - 2019, Kunst & Literatuur

Het probleem met onze verlangens is dat we steeds meer willen hebben, zo wordt vaak gezegd. Maar is dat zo? Multatuli’s parabel van de Japanse steenhouwer laat zien dat begeerte complexer is.   In 2020 is het precies tweehonderd jaar geleden dat Eduard Douwes Dekker werd geboren, die onder het pseudoniem Multatuli in 1860 zijn boek Max Havelaar de wereld in slingerde. Met zijn felle aanklacht tegen de uitbuiting van de Javaanse bevolking bracht het […]

Sophie van Aspremont

Willem J. Ouweneel Jaargang 09 - 2019, Terzijde

In Lotharingen ligt het plaatsje Apremont-la-Forêt, waar de adellijke familie ‘van A(s)premont’ vandaan komt. Kort vóór 1163 werd Sophie van Aspremont (ook genaamd ‘van Yvoi’) geboren als dochter van Go(s)bert IV van Aspremont (ca. 1127-ca. 1163) en Adelaide van Dun (ca. 1130). Ergens in die eeuw moet het kasteel van A(s)premont herbouwd zijn op een eenzame berg niet ver van Commercy. Verder bracht de familie nog voort de zalige Gobert van Aspremont (ca. 1187-1263), een […]

Geen afbeelding

Een filosofische geschiedenis van de inhaligheid

Roel Jongeneel Boekbesprekingen, Economie & management, Jaargang 09 - 2019

Hebzucht lijkt in onze tijd genormaliseerd, greed is good. Hoe kunnen we ons er tegen te weer stellen en hoe moeten we onze markteconomie inrichten en onderhouden? Roel Jongeneel doet een studie.   Hebberige bankiers en speculanten waren schuldig aan de economische crisis van 2008, als je toenmalig minister van financiën Wouter Bos mocht geloven. Al snel sloeg de teneur om. Was de burger echt alleen maar een willoos slachtoffer geweest van egoïstische graaiende financiële […]

Beschadigde moraal – Een probleem voor de krijgsmacht en de samenleving

Pieter Vos Ethiek, Jaargang 09 - 2019

Problemen die militairen ervaren in oorlogsgebieden zijn ook van morele aard. Daarmee zijn ze zo specifiek dat ze niet gemedicaliseerd of getherapeutiseerd moeten worden, stelt Pieter Vos. Deze morele beschadiging is bovendien niet een zaak van individuele militairen maar ook van de samenleving en haar regering namens wie ze worden uitgezonden.   In zijn veelgeprezen roman The Yellow Birds beschrijft Kevin Powers indringend de oorlogservaringen van John Bartle, die als jonge militair in 2004 wordt […]

Geen afbeelding

Naar een nieuw evenwicht tussen economie en ecologie in de landbouw

Henk Massink Boekbesprekingen, Jaargang 09 - 2019

Roel Jongeneel, lid van de redactie van Soφie, schreef een nieuw boek over de toekomst van de Nederlandse landbouw. De toekomst van de landbouw staat op de agenda, van de politiek, van de boeren zelf, maar ook van burgers en buitenlui. Jongeneel levert in zijn boek een welkome bijdrage aan het debat. Hij presenteert die met nuance en met overtuiging.   Het boek van Jongeneel, Agricultuur in balans, is een mooie bundeling van het werk […]