Autonomie (jezelf tot wet zijn) en heteronomie (een ander stelt je de wet) worden vaak gezien als een tegenstelling. Of je doet wat je zelf denkt en wilt, of je doet wat een ander zegt. De Franse filosoof Gabriel Marcel (1889-1973) meent dat we die tegenstelling moeten overstijgen. De twee begrippen horen volgens hem thuis op het terrein van het beheren: autonomie is beheer door mijzelf en heteronomie is beheer door een ander. Maar als […]
Van nature ben ik een rechtlijnig denker: ik heb liever een lineaire dan een circulaire geschiedenisvisie, liever een propositionele dan een metaforische verheldering, liever causale dan correlatieve verbanden. Maar het is een voorkeur, geen absoluut gegeven, wat al blijkt uit het feit dat ik mezelf typeer als ‘rechtlijnig’. En juist die rechtlijnigheid maakt me gevoelig voor uitzonderingen op de regel. Het oorzaak-gevolgdenken, waar godsbewijzen, de westerse wetenschap, het biljartspel en nog veel meer op zijn […]
In Lotharingen ligt het plaatsje Apremont-la-Forêt, waar de adellijke familie ‘van A(s)premont’ vandaan komt. Kort vóór 1163 werd Sophie van Aspremont (ook genaamd ‘van Yvoi’) geboren als dochter van Go(s)bert IV van Aspremont (ca. 1127-ca. 1163) en Adelaide van Dun (ca. 1130). Ergens in die eeuw moet het kasteel van A(s)premont herbouwd zijn op een eenzame berg niet ver van Commercy. Verder bracht de familie nog voort de zalige Gobert van Aspremont (ca. 1187-1263), een […]
Wat is waarheid? Dat is een zware, trage vraag, die ik natuurlijk beter niet kan stellen in een column. Ook in de liefde die blind is, in de oorlog waar waarheid het eerste slachtoffer is, en in de filosofie waarvan niet alleen de postmodernistische varianten relativisme promoten heeft waarheid het zwaar. Maar zelfs in onze tijd van babbelbubbels en alternatieve feiten laat de waarheidsvraag zich niet helemaal onderdrukken. Het verschijnsel ‘nepnieuws’ bijvoorbeeld roept de vraag […]
Wie aan de kant staat, terzijde dus, ziet wel wat maar doet niet mee. Hij ziet bijvoorbeeld een voetballer scoren zonder te weten hoe je dat doet en hoe het voelt. Dat kijken vanaf de zijkant levert wel een verhaal op – “ik was erbij toen…, en ik zag hoe…” – maar het is niet het verhaal van een voetballer. Sterker nog, de voetballer heeft vaak niet zo veel te vertellen. Een denker is een mens aan […]
Sterven is niet alleen iets wat je overkomt, het is ook iets wat je doet. Of, liever gezegd, iets waar je je op een bepaalde manier op kunt voorbereiden. Daarom pleit ik, in lijn met Carlo Leget, voor eerherstel van stervenskunst, de ars moriendi, als belangrijk onderdeel van de levenskunst. Vandaag de dag tuigen we, ook in de kerk, onze geboortecultuur steeds verder op, met zwangerschapsgym, vadercursussen, babyshowers, gender reveal parties, kraamfeesten, doopfeesten en wat […]
De eerste Russische vrouwelijke wiskundige van enig formaat was Sophie Kowalevski, geboren Korvin-Krukovskaja (1850-1891), tevens de eerste vrouwelijke gewoon hoogleraar in Noord-Europa en een van de eerste vrouwelijke redacteurs van een wetenschappelijk tijdschrift. Sophie werd geboren in Moskou. Haar vader was luitenant-generaal in het Russische leger. Sophies vroege leermeester in de wiskunde was Aleksandr N. Strannoliubskii, bekend voorvechter voor hogere opleiding voor vrouwen. Helaas was het in die tijd voor vrouwen nog niet mogelijk om […]
Eind 2017 ontsnapte vleeskoe Hermien aan haar bewakers die haar naar een slachthuis wilden brengen. Ze wist de bossen rond Deventer te bereiken waar ze twee maanden rondzwierf. Velen trokken zich haar lot aan – van uitstel zou geen afstel komen – en doneerden zo veel geld dat Hermien naar een rusthuis voor koeien gebracht kon worden. Waarom wilden zoveel mensen betalen voor het leven van Hermien terwijl dagelijks een groot aantal koeien geslacht wordt? Vonden ze […]
Op de paal van een fietsverkeerslicht in de buurt van mijn huis prijkt een sticker met de tekst ‘Maak Arnhem stickervrij’. Aangezien hij er al tijden zit, is de kans best groot dat de gemeentelijke verkeerslichtenreinigingsdienst genoeg genoegen heeft in dit autologisch gevalletje om de bewuste paal gestickerd te laten. Maar naast een glimlach roept de sticker bij mij ook de vraag op hoe het zit met ‘het doel heiligt de middelen’. In z’n zuivere […]
Wat heeft mijn recente 75ste verjaardag te maken met de beroemde film Sophie’s Choice? Een film met een glansrol voor Meryl Streep en geregisseerd door Alan J. Pakula. In 2011 (!) heb ik het in deze column al eens over deze film gehad. Sophie is een Poolse vrouw die in het concentratiekamp Auschwitz belandt, waar zij een van haar twee kinderen moet afstaan om naar de gaskamer te gaan. Daar gaat de film over: de […]
