Filosofie

Wat is de mens? En wat zijn typerende, misschien zelfs fundamentele, menselijke bestaanservaringen? Op die twee vragen reflecteert Renée van Riessen in dit artikel, waarbij zij zowel de rol van verbeelding als ervaringen van eindigheid en goedheid de revue laat passeren. Wat is de mens? Die vraag keert in de filosofie en in het religieuze denken steeds terug. We zijn niet vastgesteld en ervaren dat als een openheid die bij ons past, maar die tegelijkertijd […]

Digitale technologieën roepen veel vragen op, zowel fundamentele vragen als ethische vragen. Deze vragen proberen we vaak te beantwoorden vanuit concrete voorbeelden. Maar bestaat digitalisering alleen uit concrete digitale toepassingen? Aan de hand van de filosofie van Herman Dooyeweerd bespreekt Mariska Bosschaert een systemisch niveau waar ook veranderingen plaatsvinden. Ze betoogt dat we fundamentele en ethische vragen met elkaar moeten verbinden als we nadenken over digitalisering. Hiermee wordt ethiek iets speculatiever, maar dat helpt juist […]

De cultuur- en techniekfilosoof Egbert Schuurman (1937) is al meer dan een halve eeuw een bekende figuur in orthodox-protestants Nederland. In dit artikel zal Remco van Mulligen de belangrijkste lijnen uiteen zetten van Schuurmans techniekfilosofie. Daarna gaat hij terug in de tijd, naar de kernwapendiscussie, om vervolgens als tweede casus Schuurmans ideeën over gentechnologie te belichten. Schuurman valt op door zijn vermogen om in te springen op actuele problemen, vanuit zijn filosofisch gedachtegoed: een waardevolle […]

De Franse denker Jacques Ellul, die in de vorige eeuw leefde, geloofde niet dat we met techniek en geld de wereld beter kunnen maken. Integendeel, volgens Ellul brengen we met onze technische aanpak de wereld juist op de rand van de afgrond. Maar Ellul werd nooit pessimistisch, betoogt Frank Mulder, omdat hij zich liet leiden door zijn geloof in Christus. De Franse socioloog Ellul (1912-1994) is moeilijk in een hokje te stoppen. Officieel doceerde hij […]

Hoe moeten we de verhouding tussen waarheid en taal begrijpen? In dit artikel beschrijft Gert-Jan van der Heiden eerst het klassieke begrip van deze verhouding aan de hand van de correspondentietheorie van waarheid en de opvatting dat alleen de propositie waar of onwaar kan zijn. Vervolgens betoogt hij dat ontwikkelingen in de moderne tijd ons nopen tot een ander duiding van deze verhouding en stelt hij voor hoe er vanuit een hermeneutisch-fenomenologisch perspectief over na […]

In wijsgerige discussies over de natuur wordt vaak gewezen op de intrinsieke waarde die de natuurlijke dingen zouden hebben. Deze waarde wordt dan naast instrumentele of functionele waarde gesteld. In dit artikel onderzoekt Peter Blokhuis het begrip intrinsieke waarde aan de hand van het werk van de Britse filosoof G.E. Moore (1873-1958) bij wie het begrip ‘intrinsic value’ een belangrijke rol speelt. De discussie over de waarde van natuur ging aanvankelijk vooral over de grenzen […]

In hoeverre hebben we controle over onze eigen keuzes? Het is een klassieke vraag in de filosofie. In het voorjaar van 2022 won Jurriën Hamer de Socratesbeker met een boek hierover, waarin hij betoogt dat de vrije wil niet bestaat en dat dit belangrijke implicaties heeft voor onze moraal. Michiel Plooij bekijkt het bestaan van de vrije wil vanuit natuurkundig en metafysisch perspectief en onderzoekt of de morele conclusies van Hamer dan nog blijven staan. […]

Wat is toch die bijzondere gave van het woord? Het lijkt welhaast iets goddelijks. Dit stelt Socrates in de Gorgias van Plato. Socrates verbindt hier de macht van het woord met het goddelijke. In de klassieke oudheid gebeurde dit wel vaker. Velen meenden dat de magie van het woord niet van deze wereld is. Omgekeerd wordt in de klassieke retorica religie zelden als een retorische praktijk geanalyseerd. Een van de weinige vindplaatsen waarin het religieuze […]

Onlangs verscheen de biografie Om recht en gerechtigheid over Paul Scholten van de hand van Rogier Chorus. Daarin wordt Scholten geportretteerd als markant rechtsgeleerde, publicist, organisator, kerkhervormer en nationale figuur. Wie was deze Scholten? Wat maakt hem zo interessant dat er een biografie over hem is geschreven? Wim Borst schetst de persoon en het werk van Paul Scholten en geeft aan wat hij ons vandaag de dag nog te zeggen heeft. Paul Scholten (1875-1946) was […]