Kunst & Literatuur

Overdwars lezen is niet de oplossing – voor het tot je nemen van de uitdijende culturele canon

Hans Ester Jaargang 10 - 2020, Kunst & Literatuur

Hans Ester probeert de juiste houding te vinden in de moeilijkheden waarvoor zijn eigen vak (cultuurwetenschappen) hem stelt: het cultureel verleden levend houden terwijl de publicatiestroom over dat verleden blijft toenemen, en tegelijkertijd alles bijhouden over onze huidige cultuur om onze tijd recht te doen. Tijdens een bijeenkomst met docenten cultuur en letterkunde uit Duitsland viel een woord dat mij trof en dat, nu het als zoeklicht fungeert, steeds meer gewicht lijkt te krijgen. Mijn […]

De waarheid van het nieuwe realisme

Aart Deddens Boekbesprekingen, Jaargang 10 - 2020, Kunst & Literatuur

Met ‘het nieuwe realisme’ verslaat Rutger Bregman wereldwijd zijn duizenden tienduizendtallen. Ook Beatrice de Graaf is om. De meeste mensen deugen vindt ze een “heerlijk boek voor wie echt realistisch wil zijn”. Is dit nieuwe realisme het ware antwoord op nihilisme? In een tijd waarin kanker een bijzaak is geworden, zelfs in de ziekenhuizen, knijpt iedereen zich regelmatig in zijn vel: is dit echt? Of droom ik? Deze wereld lijkt niet meer op die van […]

Spitten en niet moe worden – Christelijk geloof als inspiratiebron voor goed werk

Jan van der Stoep Jaargang 09 - 2019, Kunst & Literatuur, Openingsessay

Ezen, de vrome boerenknecht uit de roman De tornado van Bé Nijenhuis, stelt zich de nieuwe aarde voor als een plek waar hij eindeloos akkers om kan spitten, zonder moe te worden. Voor Jan van der Stoep staat deze Ezen symbool voor iemand die vanuit een diepe christelijke spiritualiteit zijn werk doet. Werken hoort bij de mens. Een beetje zweten en zwoegen geeft voldoening, maar het kan ook te veel worden. Wat is kortom goed […]

De Japanse steenhouwer

Hans Weigand Jaargang 09 - 2019, Kunst & Literatuur

Het probleem met onze verlangens is dat we steeds meer willen hebben, zo wordt vaak gezegd. Maar is dat zo? Multatuli’s parabel van de Japanse steenhouwer laat zien dat begeerte complexer is.   In 2020 is het precies tweehonderd jaar geleden dat Eduard Douwes Dekker werd geboren, die onder het pseudoniem Multatuli in 1860 zijn boek Max Havelaar de wereld in slingerde. Met zijn felle aanklacht tegen de uitbuiting van de Javaanse bevolking bracht het […]

Friedrich Nietzsche blijft een gevaarlijke verleider

Hans Ester Boekbesprekingen, Jaargang 09 - 2019, Kunst & Literatuur

De Engelse schrijfster Sue Prideaux heeft het aangedurfd om aan de talloze publicaties over Nietzsches leven en werk een nieuwe biografie toe te voegen. Ze is daarbij niet over één nacht ijs gegaan, maar heeft grondig onderzoek verricht. Toch blijven volgens Hans Ester ook enkele belangrijke aspecten van Nietzsches werk onderbelicht.   Van alle Duitse filosofen uit de negentiende eeuw is Friedrich Nietzsche (1844-1900) het meest toegankelijk en daardoor levend gebleven. Deze toegankelijkheid is te […]

Leren van het verleden

Jan Hoogland Jaargang 09 - 2019, Kunst & Literatuur, Openingsessay

Voor het kwaad, van bijvoorbeeld de wreedheid van het nazisme, zijn geen bevredigende verklaringen. De geschiedenis houdt haar geheimen vast. Dat maakt het volgens Jan Hoogland moeilijk om van de geschiedenis te leren.   De laatste jaren ben ik zeer geïnteresseerd geraakt in de geschiedenis van en rond de Tweede Wereldoorlog. Aanleiding daartoe is een van mijn guilty pleasures, de Duitse componist Richard Wagner, of meer, de uit deze componist voortgekomen familie. Een paar jaar […]

Sophocles’ (496-406 v. Chr.) verhaal van Oedipus – Een verhaal van vrijheid, autonomie en goddelijke voorzienigheid

Gertjan Kooiman Jaargang 09 - 2019, Kunst & Literatuur

Het verhaal Als baby werd Oedipus in opdracht van zijn vader, koning Laios van Thebe, met gebroken pezen ontvoerd om de goddelijke voorzegging te omzeilen dat de baby als jongeling zijn vader zou vermoorden en zijn moeder zou huwen. De baby moest vermoord worden, maar de herder die hem ontvoerde toonde medelijden met hem en legde hem te vondeling. Een andere herder bracht hem bij koning Polybos, waar hij zijn jeugd doorbracht, niet wetende dat […]

Het legitieme sentiment van de kerstkaart

Hans Ester Jaargang 08 - 2018, Kunst & Literatuur

Hans Ester geeft zich in woord en beeld over aan het sentiment van de kerstgroet, toen die nog iets meer aandacht vroeg dan één druk op de knop na het selecteren van contactpersonen en appgroepen.   De kerst- en nieuwjaarskaart is de laatste twintig jaar in het defensief gedrukt. De digitaal verspreide wenskaart heeft veel terrein veroverd. Walt Disney geeft de toon aan. En inderdaad, wat is er makkelijker dan met een druk op de […]

De heilige dwaze vrouw in Hadewijch

Jan van den Brink Jaargang 08 - 2018, Kunst & Literatuur

In hun onaangepastheid vormden heilige dwazen in de middeleeuwen een kritiek op de gevestigde sociale en kerkelijke orde. Het ging hun echter niet om revolte zonder meer. Heilige idioten respecteren immers altijd voluit de belangrijkste principes van het geloof. In het werk van middeleeuwse dichteres Hadewijch wordt dit motief zichtbaar. Jan van den Brink onderzoekt hoe dit motief is aangepast aan de context van de 21e eeuw in de film Hadewijch uit 2009.   Een […]

Illustratie, Lichaam en landschap in de romans van Karel Schoeman

Lichaam en landschap in de romans van Karel Schoeman

Hans Ester Jaargang 08 - 2018, Kunst & Literatuur

Lichaam en landschap zijn in de trilogie van Karel Schoeman elkaars metafoor. De toe-eigening van het onherbergzame landschap van Bloemfontein gebeurt op gelijke wijze als de toe-eigening van een ziek lichaam. Het werk van de Zuid-Afrikaanse schrijver Karel Schoeman (1939-2017) omvat romans, vertalingen (onder meer uit het Iers), biografieën (van Olive Schreiner en van Michelangelo bijvoorbeeld), reisverslagen, dagboeken, een autobiografie en zeer doorwrochte historische studies, zoals het postuum verschenen, immense werk over de VOC en […]