Cultuur & maatschappij

Secularisatie als schatplichtigheid: een blik op het Duitse secularisatiedebat

Sjoerd Griffioen Cultuur & maatschappij, Jaargang 11 - 2021

Is de moderniteit schatplichtig aan het christendom of niet? En zo ja, wat betekent dit voor de moderniteit? Sjoerd Griffioen bespreekt dit vraagstuk door middel van een analyse van het Duitse secularisatiedebat, waarin hij zich met name concentreert op de polemiek tussen Hans Blumenberg en Karl Löwith. Griffioen beargumenteert dat Blumenberg in feite eenzelfde denkwijze deelt als zijn tegenstanders, en dat het met Löwith mogelijk is om een kritiek te leveren op een dergelijk schatplichtigheidsdenken. […]

Vertrouwen: de opgave van het sociaal werk

Wim Dekker Cultuur & maatschappij, Jaargang 11 - 2021

Het gaat niet zo goed met het vertrouwen in onze samenleving. Artsen, leerkrachten, sociaal werkers, verkopers, ambtenaren, bijna alle professionals worden in hun werk geconfronteerd met wantrouwen, scepticisme en boosheid. Het is alsof wij het gemeenschappelijke in onze manier van samenleven zijn kwijtgeraakt. Wim Dekker verkent dit probleem en zoekt naar nieuwe wegen om vertrouwen te herstellen. De bekende cultuurvorser Hans Boutellier maakt zich grote zorgen over het gebrek aan vertrouwen, de groeiende polarisatie en […]

Geen afbeelding

Waarheid in de journalistiek

Peter Blokhuis Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

In tijden van fake news staat het vertrouwen in journalistieke waarheidsvinding onder druk. ‘Hun van de media liegen er maar wat op los.’ Volgens Peter Blokhuis is het niet zo dat journalisten naar de volledige waarheid moeten streven, maar naar het ware verhaal dat relevant is voor de samenleving. In januari 2020 stuurde uitgeverij De Blauwe Tijger een brief aan hun klanten waarin zware kritiek op de media wordt geuit. “Nederlanders worden nu nog in […]

Geen afbeelding

Ecologische paniek en wat daarop volgt

Roel Kuiper Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020, Openingsessay

Dat Rome was verwoest door de barbaren was volgens Augustinus geen wraak van de Romeinse goden die in de steek waren gelaten. Sowieso was Rome geen blijvende stad. Tegenover het heersende onrecht moeten we de liefde stellen, vond Augustinus, en vindt ook Roel Kuiper nu ecologische paniek de massa in haar greep houdt.   In de zomer van 2019 speelde een jeugdtheatergroep in Nederland een zelfgemaakt stuk dat zij Titanic noemden. Het theaterstuk was geïnspi­reerd […]

Geen afbeelding

Hoe kunnen we het heilige hervinden?

André van Delft Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

De mens waant zich ‘heer der aarde’; alles wat hij tegenkomt bestaat slechts in zoverre het ‘een maaksel is van de mens’, was de diagnose van Heidegger, zeventig jaar geleden. Volgens oud-milieuactivist Paul Kingsnorth is dit precies het probleem dat ten grondslag ligt aan de ecologische crisis waar we in zijn beland. We kunnen volgens hem alleen uit deze crisis komen door opnieuw iets heiligs te vinden in de natuur, iets wat groter is dan […]

Geen afbeelding

Terug naar de dingen zelf – Borgmann en duurzaamheid

Teunis Brand Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

In dit artikel onderzoekt Teunis Brand de betekenis van de filosofie van Albert Borgmann voor het huidige debat over klimaatverandering. Die betekenis is volgens Brand tweeledig. Allereerst biedt Borgmann een kritisch perspectief op het huidige debat. Ten tweede kan zijn filosofie helpen om een visie op het goede leven te formuleren waarvan ecologisch verantwoord handelen intrinsiek deel uitmaakt.   Voordat ik de filosofie van Borgmann bespreek, ga ik eerst kort in op een tweetal argumenten […]

Geen afbeelding

Voor wie mag ik heten? – De vergeten waarde van verbondenheid

Renée van Riessen Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

Het van jezelf losraken vanwege de verbinding met de ander is niet vervreemdend, maar juist bevrijdend. Dat is een inzicht dat in de levenskunstfilosofie ontbreekt, maar dat Renée van Riessen wel aantreft in het werk van Brooks, Buber en Levinas.   De Franse revolutie kwam met drie idealen, drie grote woorden die het leven van de mensheid in de toekomst gestalte zouden moeten geven: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Er wordt weleens gezegd dat met vrijheid […]

Geen afbeelding

Terrorisme en geweld

Peter Blokhuis Boekbesprekingen, Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

Terrorisme is de weerspiegeling van onze zelfgecreëerde idealistische wereld: volmaakt vanbuiten, leeg vanbinnen. Dat is Peter Blokhuis eens met Jan van Riessen, die er een boek over schreef. We kunnen echter volgens Blokhuis niet terug tot vóór de Verlichting die de weg opende voor dit nihilisme, maar we kunnen wel in gesprek blijven op basis van moreel besef, dat nog altijd aanwezig is.   Waarom zou ik een ander doden? Het gebod “Gij zult niet […]

Geen afbeelding

Individualisering: dat was vroeger (2)

Govert Buijs Cultuur & maatschappij, Filosofie, Geschiedenis, Jaargang 09 - 2019, Politiek & recht

Nooit daarvoor en nooit daarna werden de belangen van individu en gemeenschap zo subtiel op elkaar afgestemd als in de burgerlijke cultuur, vindt Govert Buijs. Maar dat was vroeger. Hoe kunnen we als nieuwe kuddedieren, die de schijn ophouden van authentieke individuen, het geloof als kompas gebruiken en gemeenschap stichten? Govert Buijs doet een voorstel. In het eerste deel van dit essay over individualisering ben ik vooral ingegaan op de manier waarop individualisering zich in […]

Geen afbeelding

Neocalvinistisch verzet tegen de prestatiemaatschappij

Robert van Putten Cultuur & maatschappij, Jaargang 08 - 2018

Wat heeft de christelijke filosofie te bieden als tegenwicht tegen de homo economicus, het ideaalbeeld van onze prestatiemaatschappij? Robert van Putten maakt een rondgang langs enkele hedendaagse christelijke filosofen.   Een thema dat in 2018 behoorlijk lijkt doorgebroken in de landelijke nieuwsmedia is de problematiek van de prestatiemaatschappij. Al een aantal jaren neemt de aandacht ervoor toe, getuige de alsmaar groeiende literatuur over burn-out, stress en remedies als onthaasting en ontspanning. Maar meer dan in […]