Jaargang 10 – 2020

De banaliteit van goede bedoelingen

Jan Hoogland Filosofie, Jaargang 10 - 2020

Hannah Arendt noemde het kwaad van Eichmann banaal, omdat hij het kwaad gedachteloos deed, zonder met zijn geweten in gesprek te zijn. Jan Hoogland verkent de gedachte of Eichmann wellicht uit goede bedoelingen handelde, althans, volgens zichzelf. Zijn we niet allemaal overtuigd van onze eigen goede bedoelingen? Maar wat betekent dat dan als we die bedoelingen zelf niet telkens onder kritiek stellen?   In twee opeenvolgende bijdragen ben ik ingegaan op de ‘banaliteit van het […]

De ontmythologisering van Spinoza

Arie Sonneveld Geschiedenis, Jaargang 10 - 2020

Terwijl heilige boeken taboe zijn, is het werk van Spinoza tot de grondslag verheven van het liberale denken van D66 en is Spinoza’s Ethica opgenomen in de Canon van Nederland. Ten onrechte. Arie Sonneveld laat met hulp van filosoof Victor Kal zien, dat Spinoza het tegendeel is van liberaal en democratisch, erger, een wegbereider van het fascisme. De avond voordat Ayaan Hirsi Ali naar Amerika vertrok, begaf zij zich met een paar vriendinnen naar het […]

Charlotte Sophie: een vroege feministe!

Willem J. Ouweneel Jaargang 10 - 2020, Terzijde

Wij zijn toch maar een bescheiden volkje dat wij onze hoge buitenlandse gasten op zo’n eenvoudig onderkomen als het Catshuis ontvangen. Nou ja, als landgoed is het nog best behoorlijk. Het heet ‘Catshuis’ omdat het ooit is gebouwd voor Jacob Cats, die het ‘Huis Sorghvliet’ noemde. Naderhand kwam het in bezit van Hans Willem Bentinck, kamerheer en persoonlijk vriend van koning-stadhouder Willem III. De volgende bewoner was diens zoon, de stijve hark Willem Bentinck (1704-1774), […]

De kerstkaart als cultuur

Hans Ester Jaargang 10 - 2020, Kunst & Literatuur

Het is een nog maar jonge traditie, die al weer aan het verdwijnen is: elkaar per post gezegende kerstdagen toewensen, benevens een zalig uiteinde. Hoe en waar begon het? Hans Ester weet meer. Dat de eerste echte kerstkaart in 1843 werd gedrukt, wordt thans algemeen erkend. De Engelsman John Calcott Horsley ontwierp de kaart op verzoek van landgenoot Henry Cole. Deze eerste kaart verscheen als lithografische druk en ging ongeveer duizendmaal over de toonbank. De […]

De hardnekkigheid van Sunderum

Gertjan Kooiman Jaargang 10 - 2020, Lezers reageren

Door het sinterklaasfeest aan het begin en Driekoningen aan het eind van de midwinter te plaatsen probeerde de kerk oude feesten en rituelen te kerstenen. Op de Waddeneilanden is dat niet helemaal gelukt. Daar wordt nog altijd Sunderum gevierd. Gertjan Kooiman onderzoekt de implicaties daarvan. Op de Waddeneilanden wordt jaarlijks op 6 december een ritueel festijn gehouden, dat men daar ‘Sunderum’, ofwel sinterklaas, noemt. In deze festiviteiten vinden handelingen plaats die voor ons ongewoon zijn. […]

Gelukkig! Het goede bestaat nog

Aart Deddens Boekbesprekingen, Jaargang 10 - 2020

Toen journalist Stevo Akkerman het boek van Joris Luyendijk over The City had gelezen, Dit kan niet waar zijn, vroeg hij zich af of niet alleen de bankenwereld, maar ook de hele maatschappij was afgegleden in een poel des verderfs. Hij maakte een serie interviews die werden gebundeld in Het klopt wel, maar het deugt niet. De conclusie was zwaar teleurstellend. Onze samenleving zit vol gevaarlijke prikkels die ertoe leiden dat de persoonlijke moraal van […]

Paus vs. president

Aart Deddens Beweegrede, Jaargang 10 - 2020

Volgens Aristoteles volgen alle mensen de logica van het doel. Dat is onze natuur. Het hoogste of absolute doel, dat geen ander doel meer dient dan zichzelf, is volgens Aristoteles geluk. Geluk is de optimale realisering van je mens-zijn in relatie met anderen (in de stadsgemeenschap). Alle andere doelen, de subdoelen die van geluk zijn afgeleid, zijn positief, net als geluk zelf. Doelen zijn te formuleren als een goed: iets wat de mens voordeel oplevert […]

Kuyper smeedde het calvinisme tot de belangrijkste wereldbeschouwing in de politiek

Klaas van der Zwaag Jaargang 10 - 2020, Openingsessay

Niet de Verlichting, noch de Franse Revolutie, maar het calvinisme was voor Kuyper de bron van vrijheid en gelijkheid van burgerrechten. Hij smeedde het calvinisme tot een belangrijke maatschappelijke en politieke beweging die kon wedijveren met het liberalisme en andere ideologieën van zijn tijd, stelt Johan Snel in gesprek met Klaas van der Zwaag.  Johan Snel, docent journalistiek aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE), is auteur van het boek De zeven levens van Abraham Kuyper. […]

Redenen

Peter Blokhuis Jaargang 10 - 2020, Terzijde

Vanouds wordt beweerd dat een mens redelijk is, een animal rationale. Als wij denken en handelen doen wij dat met reden en niet (alleen) door oorzaken. Redelijk zijn is geen feit maar een norm: wij moeten redelijk zijn, wij kunnen redelijk zijn maar wij zijn het soms niet. Als wij niet redelijk zijn, hebben wij voor onszelf misschien wel redenen maar zijn het geen goede redenen, geen redenen waarmee we anderen overtuigen. In onderscheid daarvan […]

Een ambachtsman legt de lat nooit te hoog

Gerdien Rots Boekbesprekingen, Jaargang 10 - 2020, Politiek & recht

Hoe Van Putten het maakbaarheidsdenken in politiek en bestuur wil doorbreken Onze huidige bestuurscultuur wordt gedomineerd door technocratische beheersing en voortgestuwd door het ideaal van maakbaarheid. De lat komt hoger en hoger te liggen. Gerdien Rots bespreekt de poging die Robert van Putten in zijn dissertatie doet om het doorgeslagen maakbaarheidsdenken te doorbreken met de deugdethiek. De bestuurder moet veranderen van sociaal ingenieur in ambachtsman. Tien managers uit het bedrijfsleven staan in twee rijen van […]