Het lijden in de kunstwerken van Käthe Kollwitz heeft niet alleen kracht door het narratieve, door de uitbeelding van een geschiedenis en door de afwezigheid van sentimentaliteit. Wat is er nog meer aan de hand? Over schoonheid hebben veel filosofen en kunsthistorici geschreven. Zelden word ik daardoor echt geraakt of krijg ik het gevoel dat het helpt om beter naar kunst te kijken – wat de rol van filosofie zou moeten zijn. Het lukt me niet […]
Dit jaar verscheen voor de derde keer een Nederlandse vertaling van een boek van Jacques Ellul, namelijk De grote stad. Een bijbels perspectief. Wie was Ellul als theoloog? Jacques Ellul werd geboren in 1912 in Bordeaux en overleed in 1994 in zijn woonplaats, het nabijgelegen dorpje Pessac. Officieel was hij hoogleraar in de rechtswetenschap. Maar hij ontwikkelde zich ook tot historicus,[1] socioloog en theoloog. Ellul heeft bewust afgezien van een zuiver academische carrière; bij […]
Een paar maanden geleden heb ik me gemeld bij de voedselbank, gelukkig niet noodgedwongen, maar als vrijwilliger. Een deel van de tijd sta ik daar bij de lopende band om levensmiddelen in plastic tassen te stoppen, en meteen gaat de tijd net zo traag als toen ik als jongerling in de vakantie geld verdiende met lopendebandwerk. Dat levert mij een onverwachte en ongelukkige herinnering op aan geestdodend werk dat een slopende band met de tijd […]
Käthe Kollwitz wilde met haar kunstwerken politieke doelen bereiken. Kan dat wel? Zij zou zelf de vraag omdraaien. Alles is politiek, ook kunst, maar politiek is niet alles. Dat kunst een doel op zich is, is van tamelijk recente datum. In de loop van de geschiedenis heeft de kunst allerlei functies en nevenfuncties bekleed: religieuze, opvoedkundige, morele, nationalistische, ideologische. L’art pour l’art is een beweging die pas opkwam in de negentiende eeuw en deze […]
Het bruto nationaal product is een zeer beperkte methode om te meten wat het inkomen van een land is. Herman Daly ontwikkelde een methode die ook het verbruik van grondstoffen en de belasting van het milieu verdisconteert, waardoor een veel reëler beeld ontstaat. De grootste uitdaging van deze tijd is waarschijnlijk om op een duurzame wijze te leven en op een goede wijze met de aarde om te gaan. Er zijn op dat punt enorme […]
Waar ze vandaan kwam is niet duidelijk. Was Sofie Baffo van huis uit een Albanese of een Venetiaanse? Hoe dan ook, ze werd door piraten ontvoerd toen ze een jaar of dertien was (1563), als slavinnetje verkocht en aangeboden aan Murad, die de oudste zoon van sultan Selim II was en hem zou opvolgen als sultan Murad III. Haar naam Sofia (‘wijs’) werd verbasterd tot Safiye, wat in het Turks ‘zuiver, rein’ betekent. Al heel […]
De Piëta is hét symbool geworden voor de Duitse eenheid. Wat is haar kracht? In 1903 maakte Käthe Kollwitz een tekening ‘Moeder met dood kind’ (zie pagina 18) als uitdrukking van het leed voor individuele gezinnen dat de Boerenopstand had gebracht. Voor die tekening stond zij zelf model met haar zoon. Elf jaar later verloor zij die zoon werkelijk. Haar biograaf schrijft daarover: “Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, woonde Kollwitz in Berlijn. Haar oudste zoon […]
Hans Ester probeert de juiste houding te vinden in de moeilijkheden waarvoor zijn eigen vak (cultuurwetenschappen) hem stelt: het cultureel verleden levend houden terwijl de publicatiestroom over dat verleden blijft toenemen, en tegelijkertijd alles bijhouden over onze huidige cultuur om onze tijd recht te doen. Tijdens een bijeenkomst met docenten cultuur en letterkunde uit Duitsland viel een woord dat mij trof en dat, nu het als zoeklicht fungeert, steeds meer gewicht lijkt te krijgen. Mijn […]
Het is Internationale Vrouwendag 2020. Meghan Markle bezoekt een school in Londen. De aula is een zinderend broeinest van adolescenten die oog in oog staan met hun idool. Meghan is immers de vrouw die een prins schaakte op voorwaarde dat hij afstand zou doen van zijn prinselijkheid. Hoe catchy is emancipatie! Ze nodigt studenten uit om op het podium een getuigenis te geven. Eén jongen durft het aan. Onder luid gejoel begroet hij Meghan met […]
Waarheid is bij uitstek een relationele term. Dat is de stelling van Jan Hoogland. Met de term ‘waar’ evalueren we de claims die we doen in onze onderlinge communicatie. Voor mensen die erin geloven is de Bijbel een waar en betrouwbaar boek. Je zou zelfs kunnen zeggen: het enige boek dat écht waar en betrouwbaar is. Sommigen spreken ook wel over de Bijbel als het ‘onfeilbare woord van God’ of als een boek dat […]
