Jaargang 09 – 2019

Geen afbeelding

Fichte en Kierkegaard – De invloed van Fichtes theorie van het zelfbewustzijn op Kierkegaards notie van het zelf

Suzan ten Heuw Filosofie, Jaargang 09 - 2019

Wie is de ‘ik’ in ‘ik denk’? Wat is het zelf in het zelfbewustzijn? Fichte wees op de noodzakelijke cirkelredenering in de reflectietheorie. Kierkegaard is hierin door Fichte beïnvloed, stelt Suzan ten Heuw.   In de ontwikkeling van theorievorming over het zelfbewustzijn kunnen we volgens de Duitse idealistische filosoof Dieter Henrich (*1927) twee tijdvakken onderscheiden, de zestiende tot en met de achttiende eeuw, en de negentiende eeuw tot en met heden. Fichtes positie met betrekking […]

Geen afbeelding

Dordt is zinvol compromis, maar we moeten nu verder

Klaas van der Zwaag Interview, Jaargang 09 - 2019

De uitspraken van de Dordtse synode over het menselijk heil vormen een zinvol compromis, vinden prof. dr. W.H.Th. Moehn en prof. dr. W.J. Ouweneel. Beide hoogleraren – de een reformatorisch, de ander evangelisch – stellen dat de huidige tijd wel andere accenten vraagt.   De periode rond de Synode van Dordrecht (1618-1619) was een zeer verwarrende, met veel belangen die door elkaar liepen, kerkelijk en politiek, stelt prof. Moehn, hoogleraar namens de Gereformeerde Bond binnen […]

Soort of kwaliteit

Peter Blokhuis Column, Jaargang 09 - 2019

Een kenmerk van moderne beeldende kunst is dat aan het kunstwerk geen eisen worden gesteld inzake vorm, materiaal en techniek. De vormen in een abstract schilderij doen niet aan iets buiten het schilderij denken. Die herkenbaarheid mag er wel zijn maar het hoeft niet. Als ik een bloeiende rododendron bedek met witte katoenen lakens en er een bordje bij zet met daarop ‘With’ dan is de vorm ervan geen reden om te zeggen dat het […]

Geen afbeelding

Zonder pijn gaat het niet – Waarom we ons geklungel niet moeten wegmoffelen in de communicatie

Jan van der Stoep Filosofie, Jaargang 09 - 2019

De wereld is niet perfect. We weten het allemaal. Als mensen lopen we dikwijls tegen onze grenzen aan. Toch schemert daarvan maar weinig door in de verhalen die bedrijven, organisaties en politiek leiders ons vertellen. Ze spiegelen ons een werkelijkheid voor waarin we zelf niet hoeven te veranderen of waarin het ongemak van beperkte duur is.  Bestaat er nog wel zoiets als waarheid? Wie de maatschappelijke discussie van de laatste jaren volgt, kan daar gemakkelijk […]

Afslankingskuur voor dikke ikken

Ikenius Antuma Column, Jaargang 09 - 2019

Soms word ik overvallen door het verlangen om van betekenis te zijn juist door mezelf minder betekenis toe te kennen. Dat verlangen komt misschien voort uit een lichte vorm van de midlifecrisis waaraan ik wel ’ns zou kunnen lijden, maar wordt in elk geval niet geboren uit de huidige tijdgeest, die verlangen naar roem, jagen naar onmiddellijke behoeftebevrediging en uitleven van individualisme ademt. Mij inspireert het volkomen oneigentijdse verschijnsel van de kathedralen. De bouw van […]

Geen afbeelding

Maak jezelf leeg – dan stopt het geklungel

Renée van Riessen Filosofie, Jaargang 09 - 2019

Ons geklungel heeft te maken met de last van het leven. Die last kennen alle mensen, ook bijvoorbeeld BN’ers die het ogenschijnlijk voor de wind gaat en die tot verbazing van iedereen suïcide plegen. Godsdienst kan mensen losmaken van die last, zodat ze weer eerlijk naar zichzelf kunnen kijken. Een voorpublicatie uit het boek Van zichzelf bevrijd; Levinas over transcendentie en nabijheid van Renée van Riessen dat binnenkort verschijnt.   Wat is het verschil tussen […]

Geen afbeelding

De economische theorie en het ‘ik’ als subject

Roelf Haan Economie & management, Jaargang 09 - 2019

De economisch handelende persoon heet in de economische theorie het ‘economisch subject’. Dit subject dankt zijn bestaan aan de tweeledige veronderstelling dat de samenleving bijeen wordt gehouden door de markt, en dat de markt per definitie de plaats is waar individuen streven naar wat zij zien als hun individuele belang. Deze gereduceerde visie op de mens is in de plaats gekomen van het denken van de renaissance en de reformatie. Met behulp van het werk […]

Geen afbeelding

Comenius, filosoof van de eenheid en harmonie

Klaas van der Zwaag Jaargang 09 - 2019, Zorg & opvoeding

De werkelijkheid is één. Jan Amos Comenius (1592-1670), filosoof, theoloog, orthopedagoog en diplomaat, zette de grondlijnen van een ‘pansofie’ uiteen, een totaalvisie op de werkelijkheid, waarin wereld, mens en God een intrinsieke samenhang vertonen. Hij benadrukte als christenhumanist de morele en godsdienstige vorming van de mens.   Comenius was een uit Tsjechië afkomstige oorlogsvluchteling (hij heette oorspronkelijk Jan Komenský) die de laatste veertien jaar van zijn leven in Amsterdam doorbracht. Hij publiceerde daar vele werken […]

Geen afbeelding

Etty Hillesum: “Het noodlot aanvaarden voor mijzelf, niet voor anderen”

Gertram Schaeffer Geschiedenis, Jaargang 09 - 2019

Etty Hillesum wilde niet onderduiken in de Tweede Wereldoorlog om het lot van haar op transport gestelde volksgenoten te kunnen delen. Deze vorm van solidariteit wilde ze echter niet aan anderen opleggen. Dat blijft overeind volgens Gertram Schaeffer.   Etty Hillesum meende dat het niet juist was om onder te duiken tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij wilde zich niet onttrekken aan het lot dat haar volk moest ondergaan. En zij ging dan ook vrijwillig naar […]

Geen afbeelding

Anna, Hanna en Johanna en… Sofia

Willem J. Ouweneel Column, Jaargang 09 - 2019

Een tijd geleden las ik de prachtige roman van Marianne Fredriksson (1927-2007): Anna, Hanna en Johanna (1994), over het leven van een Zweedse grootmoeder, moeder en dochter. Op internet vond ik een lijstje waarin dit boek genoemd wordt als een van de tien beste romans ter wereld. Dat zegt wel wat. Naderhand ontdekte ik dat Fredriksson zich in het grotendeels atheïstische Zweden niet schaamt zichzelf ‘christin’ te noemen. De grootmoeder is Hanna. Zij is op […]