Jaargang 10 – 2020

Wat is leven? Hoe virussen onze kijk op het leven en ons ethisch oordeel kunnen veranderen

Henk Jochemsen Ethiek, Jaargang 10 - 2020, Openingsessay

Het leven begint niet ergens en het is geen ding. Dat is de belangrijkste stelling van Henk Jochemsen. Virussen bestaan uit materiaal dat van ‘leven’ afkomstig is, maar zijn zelf geen leven. Om het met Dooyeweerd te zeggen: ze worden gekenmerkt door hun biotische objectfunctie, niet door een biotische subjectfunctie. Dat klinkt moeilijk, maar na het lezen van dit artikel begrijpt u het. En misschien nog wel meer…  In onze alledaagse ervaring met de wereld […]

In beeld

Peter Blokhuis Jaargang 10 - 2020, Terzijde

Kunstschilder Magritte is vooral bekend geworden door het schilderij waarop een pijp staat afgebeeld met daaronder de zin ‘ceci n’est pas une pipe’ (dit is geen pijp). Een weinig verrassende mededeling, zo lijkt het, want een afbeelding van een pijp is zelf geen pijp. Maar als iemand voor het schilderij staat en je vraagt hem “Wat zie je?”, dan zal het antwoord zijn: “Een pijp”. Vraag je “Wat voel je?” – waarbij ik even aanneem dat […]

Comenius droomde over harmonie en vrede in een verscheurde wereld

Klaas van der Zwaag Filosofie, Interview, Jaargang 10 - 2020

Hij was een van de grootste geleerden in Europa: Jan Amos Comenius (1592-1670). Een opgejaagde vluchteling uit Tsjechië die als universeel geleerde naam maakte met zijn diepzinnige ‘pansofie’, een filosofische bespiegeling over de eenheid van wetenschappen en van de werkelijkheid. “Hij was een oprechte gelovige voor wie het leven soms pikzwart was door de vervolgingen. Hij beleefde zijn tijd als eindtijd”, zegt politiek filosoof Henk Woldring.   Woldring (77) is emeritus hoogleraar politieke filosofie aan […]

Inclusief diaconaat

Thijs Tromp Jaargang 10 - 2020, Theologie

Thijs Tromp stelt ‘inclusie’ voor als perspectief op de wetenschappelijke bestudering van de diaconale praktijk in Nederland. Met deze keuze hoopt hij als kersvers hoogleraar bij te dragen aan het dienstbare imago van het diaconaat.   Het is de roeping van het diaconaat om in navolging van Christus, de dienstknecht van de HEER, bij te dragen aan de komst van Gods koninkrijk van liefde, vrede en gerechtigheid. In haar lange geschiedenis heeft de diaconale praktijk, […]

‘Het goede leven’ is nooit weggeweest

 Pieter Vos Ethiek, Jaargang 10 - 2020

Aristotelische deugdethiek in de protestantse scholastiek In recent onderzoek is er in toenemende mate aandacht voor de rol van deugdethiek in de ethiek van na de reformatie. Toch is de dominante opvatting nog steeds dat de reformatie een breuk inluidde met de klassieke en christelijk-ethische traditie. Pieter Vos betoogt dat het aristotelische ethisch denkkader van voor de reformatie in hoge mate gecontinueerd wordt in de protestantse scholastieke theologie van de zestiende en de zeventiende eeuw. […]

De ontmythologisering van Spinoza

Arie Sonneveld Geschiedenis, Jaargang 10 - 2020

Terwijl heilige boeken taboe zijn, is het werk van Spinoza tot de grondslag verheven van het liberale denken van D66 en is Spinoza’s Ethica opgenomen in de Canon van Nederland. Ten onrechte. Arie Sonneveld laat met hulp van filosoof Victor Kal zien, dat Spinoza het tegendeel is van liberaal en democratisch, erger, een wegbereider van het fascisme. De avond voordat Ayaan Hirsi Ali naar Amerika vertrok, begaf zij zich met een paar vriendinnen naar het […]

Charlotte Sophie: een vroege feministe!

Willem J. Ouweneel Jaargang 10 - 2020, Terzijde

Wij zijn toch maar een bescheiden volkje dat wij onze hoge buitenlandse gasten op zo’n eenvoudig onderkomen als het Catshuis ontvangen. Nou ja, als landgoed is het nog best behoorlijk. Het heet ‘Catshuis’ omdat het ooit is gebouwd voor Jacob Cats, die het ‘Huis Sorghvliet’ noemde. Naderhand kwam het in bezit van Hans Willem Bentinck, kamerheer en persoonlijk vriend van koning-stadhouder Willem III. De volgende bewoner was diens zoon, de stijve hark Willem Bentinck (1704-1774), […]

De hardnekkigheid van Sunderum

Gertjan Kooiman Jaargang 10 - 2020, Lezers reageren

Door het sinterklaasfeest aan het begin en Driekoningen aan het eind van de midwinter te plaatsen probeerde de kerk oude feesten en rituelen te kerstenen. Op de Waddeneilanden is dat niet helemaal gelukt. Daar wordt nog altijd Sunderum gevierd. Gertjan Kooiman onderzoekt de implicaties daarvan. Op de Waddeneilanden wordt jaarlijks op 6 december een ritueel festijn gehouden, dat men daar ‘Sunderum’, ofwel sinterklaas, noemt. In deze festiviteiten vinden handelingen plaats die voor ons ongewoon zijn. […]

Geen afbeelding

Kuyper smeedde het calvinisme tot de belangrijkste wereldbeschouwing in de politiek

Klaas van der Zwaag Jaargang 10 - 2020, Openingsessay

Niet de Verlichting, noch de Franse Revolutie, maar het calvinisme was voor Kuyper de bron van vrijheid en gelijkheid van burgerrechten. Hij smeedde het calvinisme tot een belangrijke maatschappelijke en politieke beweging die kon wedijveren met het liberalisme en andere ideologieën van zijn tijd, stelt Johan Snel in gesprek met Klaas van der Zwaag.  Johan Snel, docent journalistiek aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE), is auteur van het boek De zeven levens van Abraham Kuyper. […]

Redenen

Peter Blokhuis Jaargang 10 - 2020, Terzijde

Vanouds wordt beweerd dat een mens redelijk is, een animal rationale. Als wij denken en handelen doen wij dat met reden en niet (alleen) door oorzaken. Redelijk zijn is geen feit maar een norm: wij moeten redelijk zijn, wij kunnen redelijk zijn maar wij zijn het soms niet. Als wij niet redelijk zijn, hebben wij voor onszelf misschien wel redenen maar zijn het geen goede redenen, geen redenen waarmee we anderen overtuigen. In onderscheid daarvan […]