Filosofie en maatschappij

Waar is goede religie goed voor?

Simon Polinder Filosofie en maatschappij, Religie en cultuur, Thema-artikel

In dit artikel wil Simon Polinder laten zien hoe religie terugkeerde in het vakgebied Internationale Betrekkingen en in Terrorisme studies, maar dat daarmee ook de vraag op tafel komt: waar is goede religie goed voor? Hij probeert vervolgens een voorzet te geven op welke manier religie bij kan dragen aan het tegengaan van gewelddadig extremisme en goed en vreedzaam samenleven kan bevorderen. Kennis van religie onontbeerlijk voor diplomaten en ontwikkelingswerkers Tijdens lezingen voor jonge diplomaten […]

Fundamentalisme als omstreden concept

Nora Kindermann Filosofie en maatschappij, Geschiedenis, Thema-artikel

In dit artikel neemt Nora Kindermann fundamentalisme als normatief geladen en omstreden wetenschappelijk concept, onder de loep. Zij bespreekt waar we op moeten letten als we dit beladen concept toepassen voor onderzoek. Zij betoogt dat het van belang is om op de normatieve oordelen en evaluaties die ons gebruik van het concept beïnvloeden, expliciet te maken. Het is daarin van belang om inzicht te verschaffen in de conceptuele geschiedenis van fundamentalisme; kennis van de functies […]

Heilzame onrust. Ethiek voorbij polarisatie en relativisme

Petruschka Schaafsma Essay, Ethiek, Filosofie en maatschappij

We leven in een moreel paradoxale tijd. Op allerlei terreinen leggen we elkaar genadeloos langs de morele meetlat. Opinies verharden en polariseren. En tegelijk zeggen velen niet meer te geloven in zoiets absoluuts als ‘Het Goede’. Wat kunnen we in zo’n tijd van de ethiek verwachten? Kan ze het moralisme tegengaan, de polarisatie afremmen en tegelijk het relativisme te boven komen zonder een beroep op een autoriteit waar niemand meer in geloofd? Wat heeft ethiek […]

Zin in werk. Over afstemming binnen professionele praktijken.

Jan van der Stoep Cultuur & maatschappij, Filosofie en maatschappij, Thema-artikel

Heeft werken zin? Dat is niet vanzelfsprekend. Werk kan ervaren worden als verplichtend, zonder dat je er veel vreugde aan beleeft. Je kunt ook teveel betekenis aan je werk hechten en daardoor slaaf worden van je werk. Om een gezonde relatie met ons werk te ontwikkelen is afstemming nodig, zegt Jan van der Stoep. Je moet goed afstemmen op wat belangrijk is in je vak, op waarden die je in beweging zetten en op de […]

ChatGPT en de mens

Emanuel Rutten Filosofie en maatschappij

Vrijwel direct nadat ChatGPT eind november vorig jaar door het Amerikaanse bedrijf OpenAI geïntroduceerd werd, stond het overal in de wereld volop in de belangstelling. Deze interesse houdt nog altijd aan. De droom van kunstmatige intelligentie lijkt eindelijk waargemaakt. Of toch niet? Waartoe zal ChatGPT uiteindelijk in staat zijn en wat kan het nu al? Is wat deze software doet te begrijpen als denken? Moeten we zeggen dat ChatGPT komt tot begrip en oordeelsvorming? Emanuel […]

De pedagogische omgang met woede

Joop Berding Filosofie en maatschappij

Opvoeders en kinderen, en leraren en leerlingen kennen hun momenten van boosheid. In deze bijdrage gaat pedagoog Joop Berding na wat boosheid betekent voor de onderlinge verhoudingen en wat opvoeders en leraren kunnen doen om op een humane wijze met woede om te gaan. Een belangrijke stem in zijn verhaal is die van Janusz Korczak: hij werkte met kinderen aan een zo rechtvaardig mogelijke opvoedingspraktijk. “Kwaad worden is menselijk, kwaad blijven is duivels.” – Deze […]

Seneca, Harry Kuitert en het Ietisme

Henk van der Werf Filosofie en maatschappij

Bestaat God? En wat wordt God genoemd vanuit diverse perspectieven? Henk van der Werf verdiepte zich in Seneca, de Stoa en Harry Kuitert om een antwoord te vinden op die vragen. Hij neemt u mee langs de denklijnen van dit drietal en verkent vanuit diverse perspectieven hoe we mens kunnen zijn naar Gods bedoeling met het oog op de huidige toestand van de aarde. “Geloof jij eigenlijk in God?”, wordt mij wel eens gevraagd. Mijn […]

Schaarste aan zorg of overvloed aan gezondheid?

Gerard Adelaar Filosofie en maatschappij

De discussie over de financiële en personele onhoudbaarheid van de zorg is nooit ver weg. Volgens Gerard Adelaar zijn deze vraagstukken uitingen van dieperliggende maatschappelijke aandoeningen: schaarste aan gezondheid en leven. Nastrevenswaardig is juist te zoeken naar de overvloed in het leven en uit te gaan van de veerkracht van mensen. De afgelopen decennia stond de publiek bekostigde zorg in het onheilspellende schijnsel van de onhoudbaarheid ervan, vooral financieel. Dat is inderdaad een belangrijke kwestie, […]

Hebben of zijn, dat is de kwestie. Over levensbeschouwing in het postgroei-debat

Lambert Pasterkamp Filosofie en maatschappij

Moeten we krimpen voor het klimaat? Die vraag gaat verder dan het domein van de economie. In wezen is het zelfs eerder een politiek-theologische vraag.[1] Meer nog dan een sluitende economische redenering, is de heersende levensoriëntatie bepalend voor wat het maatschappelijke antwoord wordt op deze vraag. Iemand die laat zien waarom, is sociaal-filosoof Erich Fromm (1900 – 1980). Lambert Pasterkamp onderzoekt de bruikbaarheid van de levensbeschouwelijke taal die Fromm aanreikt in het betreffende debat.   […]

Grenzen aan de groei: een Girardiaanse analyse

Hans Weigand Filosofie en maatschappij

De moderne tijd is in vele opzichten bijzonder, maar zeker ook vanwege de indrukwekkende economische groei. Sinds 1995 is de totale consumptie in Nederland al met 44% gestegen. Wat is daarvan de achtergrond? Waarom moet onze consumptie blijven groeien? Zijn de menselijke behoeftes echt oneindig? Hans Weigand analyseert de moderne economische groei met behulp van de mimetische theorie van René Girard en confronteert deze met de visie op de mens als homo cooperans van Govert […]