Geschiedenis

Spinoza als godsdienstwijsgeer

Henri Krop Geschiedenis, Jaargang 11 - 2021

Benedictus de Spinoza (1632-1677) werd tijdens zijn leven gezien als een atheïst. Nog geen eeuw later stond hij juist te boek als een christelijk denker. Henri Krop plaatst de verschillende visies op het christelijke gehalte van Spinoza’s wijsbegeerte in historisch perspectief. Hij concludeert dat Spinoza’s filosofische God hoe dan ook een andere God is dan die van de aartsvaders Abraham, Isaak en Jakob. Op 24 januari 1671 stuurde de Utrechtse arts en regent Lambertus van […]

Geschiedwetenschap en christelijk geloof, een dieptepeiling

Guus Labooy Geschiedenis, Jaargang 11 - 2021

Wat maakt kennis van gebeurtenissen uit het verleden tot wetenschappelijke historische kennis? Wat zijn de criteria daarvoor? Guus Labooy gaat in op twee controversiële maar zeer belangrijke vragen voor de geschiedwetenschap. Als eerste: is het vereist om af te zien van Gods handelen in de geschiedenis? Moet de historische wetenschap Gods handelen ‘buiten haakjes zetten’? En ten tweede: vereist het wetenschappelijke karakter van historische kennis een heel hoge graad van zekerheid? Hoort naturalisme intrinsiek bij […]

Kuyper als journalist

Johan Snel Geschiedenis, Jaargang 11 - 2021, Kuyper - Abraham

Kuyper was onze eerste democraat die deze naam verdient, volgens Johan Snel. Voordat hij premier werd in 1901, had hij zich al ruim dertig jaar als hoofdredacteur ingespannen voor het publieke debat en een pluriforme pers om dat debat mogelijk te maken. De vereniging voor journalisten werd pas door Kuypers invloed een serieuze vakvereniging. Liberale collega-journalisten droegen hem op handen.   Typerend voor Abraham Kuyper (1837-1920) was de stapeling van publieke rollen die hij op […]

De ontmythologisering van Spinoza

Arie Sonneveld Geschiedenis, Jaargang 10 - 2020

Terwijl heilige boeken taboe zijn, is het werk van Spinoza tot de grondslag verheven van het liberale denken van D66 en is Spinoza’s Ethica opgenomen in de Canon van Nederland. Ten onrechte. Arie Sonneveld laat met hulp van filosoof Victor Kal zien, dat Spinoza het tegendeel is van liberaal en democratisch, erger, een wegbereider van het fascisme. De avond voordat Ayaan Hirsi Ali naar Amerika vertrok, begaf zij zich met een paar vriendinnen naar het […]

Geen afbeelding

Tussen realisme en idealisme – De kerkvaders over slavernij

Joost Hengstmengel Geschiedenis, Jaargang 10 - 2020

In de economie kunnen realisme en idealisme op een inspirerende manier samengaan. Deze les kunnen we volgens Joost Hengstmengel trekken uit het vroegchristelijk denken over slavernij.   De veelbesproken encycliek Laudato Si’ van paus Franciscus uit 2015, over de zorg voor wat hij ons gemeenschappelijk huis noemt, kwam niet uit de lucht vallen. Franciscus’ rondzendbrief bouwt voort op een reeks sociale encyclieken die verschenen zijn sinds Rerum novarum uit 1891. De in deze encyclieken vervatte […]

Geen afbeelding

Individualisering: dat was vroeger (2)

Govert Buijs Cultuur & maatschappij, Filosofie, Geschiedenis, Jaargang 09 - 2019, Politiek & recht

Nooit daarvoor en nooit daarna werden de belangen van individu en gemeenschap zo subtiel op elkaar afgestemd als in de burgerlijke cultuur, vindt Govert Buijs. Maar dat was vroeger. Hoe kunnen we als nieuwe kuddedieren, die de schijn ophouden van authentieke individuen, het geloof als kompas gebruiken en gemeenschap stichten? Govert Buijs doet een voorstel. In het eerste deel van dit essay over individualisering ben ik vooral ingegaan op de manier waarop individualisering zich in […]

Geen afbeelding

Etty Hillesum: “Het noodlot aanvaarden voor mijzelf, niet voor anderen”

Gertram Schaeffer Geschiedenis, Jaargang 09 - 2019

Etty Hillesum wilde niet onderduiken in de Tweede Wereldoorlog om het lot van haar op transport gestelde volksgenoten te kunnen delen. Deze vorm van solidariteit wilde ze echter niet aan anderen opleggen. Dat blijft overeind volgens Gertram Schaeffer.   Etty Hillesum meende dat het niet juist was om onder te duiken tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij wilde zich niet onttrekken aan het lot dat haar volk moest ondergaan. En zij ging dan ook vrijwillig naar […]

Geen afbeelding

Wat Abraham Kuyper destijds zag – en anderen nu ook

René van Woudenberg Geschiedenis, Jaargang 09 - 2019

Kuypers ruim honderd jaar oude ideeën over de relatie tussen wetenschap en wereldbeschouwing zijn volgens René van Woudenberg op z’n minst interessant, waarschijnlijk houdbaar en tegenwoordig breed gedeeld. Abraham Kuyper (1837-1920) was een man met geniale trekken. Hij was zowel geleerde als activist, zowel mysticus als publiek orator. Hij was begiftigd met het vermogen om de grote bewegingen van zijn tijd te duiden, zoals de profeet Daniël begiftigd was met het vermogen Nebukadnezars dromen uit […]

Geen afbeelding

De onafwendbare ondergang – Honderd jaar avondland met Oswald Spengler

Klaas van der Zwaag Filosofie, Geschiedenis, Jaargang 08 - 2018

Verguisd, bestreden, maar nu plotseling actueel, appellerend aan cultureel onbehagen en crisisbesef. De klassieker van de Duitse cultuurfilosoof Oswald Spengler, De ondergang van het Avondland (1918-1922), trekt in brede kringen veel aandacht. Loopt onze westerse cultuur ten einde? Zijn we radeloos in onze antwoorden?   Het boek is niet bepaald toegankelijk voor de argeloze lezer. Briljant en meeslepend geschreven, is het tegelijk duister vanwege de weidse en soms ondoorzichtige beschouwingen over cultuur, kunst, wiskunde, religie, […]

Geen afbeelding

Is het geschrift Over de kosmos een echte Aristoteles?

Bram Bos Filosofie, Geschiedenis, Jaargang 08 - 2018

De vraag naar de echtheid van het auteurschap van een heel oud boek dat bijna niemand kent, lijkt uitsluitend iets voor hobbyisten. Toch kan er veel afhangen van het antwoord. In het geval van Aristoteles’ geschrift Over de kosmos, bijvoorbeeld, de herkomst van die wonderlijke woorden uit Johannes 1. Bram Bos wijdt ons in in een specialistische en boeiende discussie. Over Aristoteles, de Griekse filosoof die leefde van 384-322 voor Christus, is wel vaker geschreven. […]