2020-1 – Sophie Online

Ecologische paniek en wat daarop volgt

Roel Kuiper Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020, Openingsessay

Dat Rome was verwoest door de barbaren was volgens Augustinus geen wraak van de Romeinse goden die in de steek waren gelaten. Sowieso was Rome geen blijvende stad. Tegenover het heersende onrecht moeten we de liefde stellen, vond Augustinus, en vindt ook Roel Kuiper nu ecologische paniek de massa in haar greep houdt. In de zomer van 2019 speelde een jeugdtheatergroep in Nederland een zelfgemaakt stuk dat zij Titanic noemden. Het theaterstuk was geïnspireerd […]

Tuintaal

Peter Blokhuis Jaargang 10 - 2020, Terzijde

In Amsterdam-Noord heeft het Leger des Heils een biologische groentetuin. Er werken mensen die het helemaal gehad hebben met de maatschappij en geen aansluiting meer zoeken. Ze zijn gekwetst, boos en leven zonder perspectief. Ze missen zelfstandigheid, verbondenheid en het vertrouwen dat ze iets kunnen. Het zijn mensen die zelden voorkomen in boeken van filosofen. Een filosoof denkt over de mens als een wezen dat lijkt op wie hij zelf is. De gekwetste mensen in […]

Ken je plaats! – Antropocentrisme in de christelijke theologie

Jaargang 10 - 2020, Theologie

De schepping komt beter tot haar recht wanneer mensen inzien dat niet alles om hen draait, is de stelling van Eva van Urk. Draait alles in het christelijk geloof om de mens, die door God boven de ‘schepping’ gesteld zou zijn en daarom mag heersen over de dieren? Of zijn er ook andere, meer inclusieve visies denkbaar? In deze bijdrage bespreek ik de eeuwenoude achtergrond en doorwerking van theologisch antropocentrisme, waarna ik een perspectief […]

Speltheorie

Ikenius Jaargang 10 - 2020, Terzijde

“Waar denk je nu aan?” Voor menig man schijnt dat de ergste vraag te zijn die zijn vrouw kan stellen. Maar ook voor andere mensen is het best een lastige vraag. De weg om uit te drukken wat er in je hoofd omgaat is bezaaid met valkuilen en struikelblokken, zeker als het om schriftelijke uitdrukkingen gaat. Elke methode om de weg te effenen zou dus toegejuicht moeten worden. Een spellingshervorming is zo’n vereffeningsmethode, die echter […]

Hoe kunnen we het heilige hervinden?

André van Delft Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

De mens waant zich ‘heer der aarde’; alles wat hij tegenkomt bestaat slechts in zoverre het ‘een maaksel is van de mens’, was de diagnose van Heidegger, zeventig jaar geleden. Volgens oud-milieuactivist Paul Kingsnorth is dit precies het probleem dat ten grondslag ligt aan de ecologische crisis waar we in zijn beland. We kunnen volgens hem alleen uit deze crisis komen door opnieuw iets heiligs te vinden in de natuur, iets wat groter is dan […]

De boer en de baron

Willem J. Ouweneel Jaargang 10 - 2020, Terzijde

Een van mijn lievelingsboeken is Oud-Achterhoeksch boerenleven (1927) van schoolhoofd, kerkvoogd, volkskundige en streekhistoricus Hendrik Willem Heuvel (1864-1926) uit Laren (Gld.). Ik ben er apetrots op dat een geheel geannoteerde versie van dit boek, waarbij ik als hoofdredacteur mocht optreden, in april verschijnt onder de titel Oolde, mijn Oolde. Volgens mij is dit het mooiste boek dat ooit over het Nederlandse boerenleven geschreven is. In dit boek schrijft Heuvel over ‘de oude freule van Verwolde’, […]

Terug naar de dingen zelf – Borgmann en duurzaamheid

Teunis Brand Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

In dit artikel onderzoekt Teunis Brand de betekenis van de filosofie van Albert Borgmann voor het huidige debat over klimaatverandering. Die betekenis is volgens Brand tweeledig. Allereerst biedt Borgmann een kritisch perspectief op het huidige debat. Ten tweede kan zijn filosofie helpen om een visie op het goede leven te formuleren waarvan ecologisch verantwoord handelen intrinsiek deel uitmaakt. Voordat ik de filosofie van Borgmann bespreek, ga ik eerst kort in op een tweetal argumenten […]

Voor wie mag ik heten? – De vergeten waarde van verbondenheid

Renée van Riessen Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

Het van jezelf losraken vanwege de verbinding met de ander is niet vervreemdend, maar juist bevrijdend. Dat is een inzicht dat in de levenskunstfilosofie ontbreekt, maar dat Renée van Riessen wel aantreft in het werk van Brooks, Buber en Levinas. De Franse revolutie kwam met drie idealen, drie grote woorden die het leven van de mensheid in de toekomst gestalte zouden moeten geven: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Er wordt weleens gezegd dat met vrijheid […]

Terrorisme en geweld

Peter Blokhuis Boekbesprekingen, Cultuur & maatschappij, Jaargang 10 - 2020

Terrorisme is de weerspiegeling van onze zelfgecreëerde idealistische wereld: volmaakt vanbuiten, leeg vanbinnen. Dat is Peter Blokhuis eens met Jan van Riessen, die er een boek over schreef. We kunnen echter volgens Blokhuis niet terug tot vóór de Verlichting die de weg opende voor dit nihilisme, maar we kunnen wel in gesprek blijven op basis van moreel besef, dat nog altijd aanwezig is. Waarom zou ik een ander doden? Het gebod “Gij zult niet […]