Geschiedenis

Fundamentalisme als omstreden concept

Nora Kindermann Filosofie en maatschappij, Geschiedenis, Thema-artikel

In dit artikel neemt Nora Kindermann fundamentalisme als normatief geladen en omstreden wetenschappelijk concept, onder de loep. Zij bespreekt waar we op moeten letten als we dit beladen concept toepassen voor onderzoek. Zij betoogt dat het van belang is om op de normatieve oordelen en evaluaties die ons gebruik van het concept beïnvloeden, expliciet te maken. Het is daarin van belang om inzicht te verschaffen in de conceptuele geschiedenis van fundamentalisme; kennis van de functies […]

“Leidsman der onontwikkelden.” Abraham Kuyper bekeken vanuit zijn historische context

Matthijs van der Stoep Geschiedenis, Kuyper - Abraham

De Griekse filosoof Heraclitus zei al dat men nooit twee keer in dezelfde rivier stapt. Elke keer is het water dat door de rivierbedding stroomt nieuw en dus anders. Net als de rivier van Heraclitus zijn ideeën uit het verleden niet zomaar op het heden toepasbaar. Elke tijd geeft een eigen invulling aan bestaande ideeën en heeft ook nieuwe ideeën nodig, inhoud krijgt betekenis in haar historische context. Matthijs van der Stoep verkent deze context […]

Geloven is kwetsbaar zijn: Augustinus over scepticisme

Aaron Ebert Geschiedenis

Aaron Ebert   Is er iets dat we met zekerheid kunnen weten? Hoe moeten we reageren op de stortvloed aan fake news en valse beloften die ons vanuit elke hoek belagen? Kan scepticisme waar zijn? Aaron Ebert denkt na over deze vragen en stelt dat Augustinus’ levenslange worsteling met het scepticisme ons vandaag de dag bruikbare lessen aanreikt in de zoektocht naar het goede leven.   Wat kunnen we zeker weten? Welk en wiens nieuwsbericht kunnen […]

Naakt en zonder schaamte? Even maar. Augustinus over seksualiteit

Geschiedenis

Mathijs Lamberigts  Augustinus heeft met name in de tweede pelagiaanse controverse (418-430) sterk de nadruk gelegd op de zondigheid van de menselijke begeerte in het algemeen en die van de seksualiteit in het bijzonder. Hij poneert dat seksualiteit niet tot het wezen van het huwelijk behoort. Mathijs Lamberigts maakt duidelijk dat dit problematiseren van seksualiteit samenhangt met Augustinus’ historische lezing van de zondeval en zijn overtuiging dat de gehele mensheid haar oorsprong vindt in één […]

Deugdelijke seks. Augustinus en Thomas van Aquino over seksueel genot vóór en na de zondeval

Harm Goris Geschiedenis

Harm Goris   De Christelijke leer en praktijk hebben vaak geleid tot miskenning en onderdrukking van seksualiteit en tot lichaamsvijandigheid. Maar het christendom is niet zo monolithisch als soms wordt voorgesteld: ook in zijn klassieke vormen beschikt het over interne bronnen voor zelfkritiek en zelfreiniging. Dit artikel vormt een vervolg op dat van Matthijs Lamberigts over seksualiteit bij Augustinus. Harm Goris laat zien dat de visie van Thomas van Aquino op seksueel genot genuanceerder is, al […]

‘Sterven wil ik om niet te sterven’: Augustinus en de omgang met de dood

Hans Alderliesten Geschiedenis

Hans Alderliesten  “Het leven is een damp, de dood wenkt ieder uur.” Zeker in de oudheid. Hans Alderliesten bespreekt Augustinus’ beschrijving in de Belijdenissen van het overlijden van een jeugdvriend en zijn moeder. Hij betoogt dat de wijze waarop Augustinus met hun dood en zijn eigen levenseinde omging nog altijd lessen voor ons bevat.    Het overlijden van een dierbare is een existentiële ervaring. De dood bepaalt bij onze sterfelijkheid en in zijn onomkeerbaarheid is […]

Herman Dooyeweerd over vaccinatiedwang

Bas en Joost Hengstmengel Geschiedenis, Jaargang 11 - 2021

De wereldwijde coronapandemie die we nu doormaken is een gebeurtenis zonder weerga. Het debat over vaccinatie en vaccinatiedwang heeft wel een historische parallel: eind negentiende, begin twintigste eeuw twistte men in Nederland over al dan niet verplichte inenting tegen de gevreesde pokziekte. Bas en Joost Hengstmengel diepten een vergeten, maar blijvend actuele tekst van de christelijke rechtsfilosoof Herman Dooyeweerd (1894-1977) over dit onderwerp op uit de archieven. In 1923 verscheen van de hand van Herman […]

Spinoza als godsdienstwijsgeer

Henri Krop Geschiedenis, Jaargang 11 - 2021

Benedictus de Spinoza (1632-1677) werd tijdens zijn leven gezien als een atheïst. Nog geen eeuw later stond hij juist te boek als een christelijk denker. Henri Krop plaatst de verschillende visies op het christelijke gehalte van Spinoza’s wijsbegeerte in historisch perspectief. Hij concludeert dat Spinoza’s filosofische God hoe dan ook een andere God is dan die van de aartsvaders Abraham, Isaak en Jakob. Op 24 januari 1671 stuurde de Utrechtse arts en regent Lambertus van […]

Geschiedwetenschap en christelijk geloof, een dieptepeiling

Guus Labooy Geschiedenis, Jaargang 11 - 2021

Wat maakt kennis van gebeurtenissen uit het verleden tot wetenschappelijke historische kennis? Wat zijn de criteria daarvoor? Guus Labooy gaat in op twee controversiële maar zeer belangrijke vragen voor de geschiedwetenschap. Als eerste: is het vereist om af te zien van Gods handelen in de geschiedenis? Moet de historische wetenschap Gods handelen ‘buiten haakjes zetten’? En ten tweede: vereist het wetenschappelijke karakter van historische kennis een heel hoge graad van zekerheid? Hoort naturalisme intrinsiek bij […]

Kuyper als journalist

Johan Snel Geschiedenis, Jaargang 11 - 2021, Kuyper - Abraham

Kuyper was onze eerste democraat die deze naam verdient, volgens Johan Snel. Voordat hij premier werd in 1901, had hij zich al ruim dertig jaar als hoofdredacteur ingespannen voor het publieke debat en een pluriforme pers om dat debat mogelijk te maken. De vereniging voor journalisten werd pas door Kuypers invloed een serieuze vakvereniging. Liberale collega-journalisten droegen hem op handen.   Typerend voor Abraham Kuyper (1837-1920) was de stapeling van publieke rollen die hij op […]