Een bekend spreekwoord uit de oudheid zegt: ‘als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog.’ Aangezien diegenen die oorlog willen zich ook voorbereiden op oorlog, lijkt het onvermijdelijk dat bijna iedereen zich klaar maakt voor de strijd. Dit kan weer leiden tot een veiligheidsdilemma: als de ander zoveel wapens klaar heeft staan is een vernietigende verrassingsaanval niet uitgesloten, om dat voor te zijn kan ik beter de ander alvast aanvallen. Zelfs een vredelievende […]
Oorlog en moraliteit gaan niet vanzelfsprekend samen. De suggestie van het tegendeel lijkt al snel propaganda. Toch lijkt er verschil te maken tussen wat in een oorlog geldt als rechtvaardig of onrechtvaardig. De theorie van de rechtvaardige oorlog stelt dat oorlog dienstbaar kan zijn aan gerechtigheid en vrede. Wout Bisschop beschrijft deze theorie en gaat na hoe ze een plaats had in het denken van Augustinus. “Zal ik ze doden, zal ik ze doden, mijn […]
Nadenken over militaire technologie is een heikele opgave. Kan je wel spreken over ‘goede’ militaire technologie? In dit artikel laat Christine Boshuijzen-van Burken zien dat wapentuig niet zonder context geëvalueerd moet worden. ‘Goede’ militaire technologie moet allereerst verankerd zijn binnen juridische kaders waarbij het zoeken naar vrede en gerechtigheid leidend is voor zowel ontwerp als gebruik van de technologie. Aan de hand van voorbeelden uit hedendaagse conflicten laat ze zien dat soms andere aspecten leidend […]
Het begrippenpaar ‘levens- en wereldbeschouwing’ behoort tot het standaardvocabulaire van het neocalvinisme. Wat is het eigenlijk en hoe verhoudt het zich tot de wijsbegeerte? In deze bijdrage geeft Bas Hengstmengel een introductie. Na een kort opstapje via de filosofiegeschiedenis en het denken van Abraham Kuyper legt hij de nadruk op het gebruik van het begrippenpaar bij Herman Dooyeweerd, mede in verhouding tot andere kernelementen in diens filosofie. In de Engelstalige literatuur wordt veelal van worldview […]
Wat hebben deugdethiek, geestelijke verzorging en rechtvaardige oorlogsvoering met elkaar te maken? Soφie sprak met dr. Pieter Vos, hoogleraar Ethiek en Geestelijke Verzorging bij de Krijgsmacht aan de Protestantse Theologische Universiteit en oud-redacteur van dit tijdschrift. Hij publiceerde onlangs het boek Het goede in het gewone leven waarin hij een lans breekt voor de deugdethiek en haar opeist als katholiek én protestants. U bent als theoloog opgeleid maar doceerde ook filosofie. Beschouwt u zich eigenlijk […]
Eeuwenoud is de discussie over de verhouding tussen lichaam en ziel. Handelend voelen we ons één maar als we er even over nadenken lijken we twee te zijn. Filosofisch heeft dat geleid tot het zogenoemde dualisme volgens welke theorie de mens uit twee op zichzelf staande substanties bestaat. Peter Blokhuis staat stil bij het onderscheid tussen lichaam en ziel naar aanleiding van het tegenwoordig veelbesproken grensoverschrijdend gedrag. Mensen raken elkaar aan. Wat is daarvan de […]
Erasmus stond altijd op zijn onafhankelijkheid als auteur, maar Vredes weeklacht (1517) schreef hij in opdracht. Het maken van een politiek statement bracht hem tot uitlatingen over joden en Turken die er bij een modern publiek niet meer ingaan, maar toch wist hij de kern van zijn ‘filosofie van Christus’ te bewaren. Han van Ruler legt uit hoe Erasmus de vorsten van Europa aansprak op hun verantwoordelijkheid en kritiek leverde op de ontwrichtende praktijk van […]
Theologie wordt vaak gezien als geesteswetenschap, maar is ze dat eigenlijk wel? Michiel Bouman betoogt dat theologie het gevaar loopt om haar eigenheid te verliezen als ze zich te snel schaart onder de geesteswetenschappen. Meer dan een geesteswetenschap is theologie een wetenschap van de Geest, een discipline die gaat over God en godsbetrokkenheid. De academische theologie in Nederland zou deze eigenheid moeten benadrukken, zonder zich te distantiëren van de andere wetenschappen. Het theologisch landschap in […]
Wie vrij is kan kiezen. En hoe meer keuzemogelijkheden, hoe meer vrijheid. Nietwaar? Journalist en filosoof Rob Wijnberg stelt dit laatste niet. Hij ziet juist een probleem ontstaan in de keuzevrijheid van de mens wanneer keuzemogelijkheden toenemen. Met die opvatting maakt hij zich los van het klassiek liberale denken. Theoloog en filosoof Anselmus van Canterbury (11e eeuw) heeft een andere opvatting over keuzevrijheid. Voor hem is ook het gevolg van de keuze van belang om […]
Descartes werkt in zijn Regulae ad directionem ingenii regels uit om het verstand te leiden en zo door kritisch denken de waarheid te vinden. Een beknopte versie van deze regels zou hij later opnemen in zijn methode voor de wetenschappen. In Wat is nou waar? reiken Rik Peels en Jeroen de Ridder eveneens regels aan voor goed en helder denken, maar dan regels die vooral bedoeld zijn voor onze tijd van sociale media, informatieovervloed, filterbubbels, […]
