2025-1

‘Grieks denken’ tegenover ‘Joods denken’: een wereld van verschil?

Suzan Sierksma-Agteres Grondmotief, Thema-artikel

Joods denken wordt vaak gezien als het ultieme tegendeel van Grieks denken. Volgens classica en theoloog Suzan Sierksma-Agteres gebeurt dit niet zonder risico. Het maakt namelijk het goede nieuws van de eerste, joodse christenen tot een boodschap die in het cultureel-luchtledige blijft hangen en zo alle zeggingskracht verliest. De historische werkelijkheid is gecompliceerder en daarmee inspirerender, zo betoogt zij. In het voorjaar van 1997 liep ik met mijn ouders tijdens een open dag een klaslokaal […]

De Heiligheid van de Heilige Geloofsopvoeding bij Martin Buber en Emmanuel Levinas

 Jan Marten Praamsma Filosofie, Thema-artikel

“Vous savez, on parle souvent d’éthique pour décrire ce que je fais, mais ce qui m’intéresse au bout du compte, ce n’est pas l’éthique, pas seulement l’éthique, c’est le saint, la sainteté du saint” Emmanuel Levinas in gesprek met Jacques Derrida Geloofsopvoeding is een uitdaging in een wereld waar religie niet langer vanzelf-sprekend is. Opgroeien met geloof betekent vandaag de dag vaak opgroeien met vragen. Moeilijkheden met de geloofsopvoeding zijn dan ook zeker niet nieuw. […]

Het denken van Levinas aanwezig in de monniken van Tibhirine

Henk den Uijl Filosofie, Thema-artikel

In de filosofie van Levinas wordt gesproken over een oneindige verantwoordelijkheid voor de Ander, en de neiging én onmogelijkheid om de ander in te delen in categorieën. Henk den Uijl probeert aan de hand van het verhaal over de monniken in Tibhirine Levinas filosofie levend te maken, om in te zien hoe actueel die is in het licht van de oorlog in het Midden-Oosten. In het licht van de recente oorlog in het Midden-Oosten, en […]

Het mysterie van de zin: De filosofie van Abraham Joshua Heschel

Peter Blokhuis Filosofie, Thema-artikel

Joodse denkers hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de westerse filosofie van de 20e eeuw. Maar met deze bewering is nog niets gezegd over de betekenis van de joodse traditie voor hun denken. Daarin verschillen ze sterk van elkaar. Bekende joodse denkers die actief waren in de 20e eeuw zijn Hannah Arendt, Martin Buber en Emmanuel Levinas. Meer dan deze drie denkt Abraham Joshua Heschel vanuit de joodse traditie. Dat maakt dat hij vaak niet […]

Samen de diepte in. Grondmotief bij Dooyeweerd

Sander Griffioen Grondmotief

In ‘Grondmotief’ wordt een kernbegrip uit de reformatorische wijsbegeerte of theologie uitgediept en geactualiseerd. Deze keer is het woord ‘Grondmotief’ zelf aan de beurt: Sander Griffioen verkent dit begrip vanuit de grondbeginselen van de reformatorische wijsbegeerte. ‘Grondmotief’ was en is een allesbehalve gangbaar woord. Het grote Woordenboek der Nederlansche Taal noemt het alleen terloops, en wel als synoniem van ‘leidmotief’ of ‘thema’ van een muziekstuk of literaire tekst. Binnen de Reformatorische wijsbegeerte vertoont het een […]

Filosofie tussen Gods stem en de verplichtingen. In gesprek met Victor Kal over de aard van joodse filosofie

Geert Jan Spijker en Suzan Sierksma-Agteres Mensbeeld

In ‘Mensbeeld’ wordt een spraakmakende denker geïnterviewd. Deze keer Victor Kal, emeritus hoofddocent wijsbegeerte aan de UvA. Er zijn vele bekende joodse filosofen – Maimonides, Buber, Rosenzweig, Benjamin, Levinas – maar is die benaming ‘joods’ bij ieder van hen op zijn plaats? Wat typeert ‘joodse filosofie’? En hoe verhouden zich religie en ethiek? Volgens Kal is een positieve oriëntatie op de Torah essentieel, gaat de religie aan de ethiek vooraf en is in Nietzsches denken […]

Totaliteit en Oneindigheid: de ontologie van Levinas

Jan Marten Visser Filosofie, Klassieker

In ‘Klassieker’ wordt de achtergrond, inhoud en relevantie van een klassieke tekst belicht. Deze keer Totaliteit en Oneindigheid van de Frans-Litouwse filosoof Emmanuel Levinas. De joodse filosoof Levinas, als een van de weinigen van zijn familie levend uit de oorlog gekomen, stelt in dit boek dat de bloedige barbarij van de Tweede Wereldoorlog mogelijk was doordat het westerse denken op belangrijke punten verkeerde uitgangspunten hanteert. Jan Marten Visser beschrijft deze indringende kritiek op de westerse […]

Wijsgerige ethiek in de neocalvinistische traditie

Bart Cusveller Essay, Filosofie, Geloof en wetenschap

Veel vertegenwoordigers van de ‘reformatorisch-wijsgerige’ filosofie dragen bij aan de ethische bezinning op de vraagstukken van onze tijd. Voorbeelden zijn de kritiek van Bob Goudzwaard op de doorgeschoten markteconomie, de kritiek van Egbert Schuurman op de doorgeschoten techniek en de kritiek van Gerrit Glas en Henk Jochemsen op de verzakelijking in de gezondheidszorg. Hoewel deze denkers verwijzen naar de bronnen van de ‘reformatorische wijsbegeerte’, met name naar Herman Dooyeweerd, bestaat er geen overzicht – laat […]

De samenleving heeft religie nodig

Roel Kuiper Boekbesprekingen

De Duitse socioloog Hartmut Rosa (1965) heeft sinds de publicatie van zijn boek Resonanz in 2016 grote opgang gemaakt. Zijn resonantietheorie en zijn daaronder liggende kritiek op de moderniteit roepen in brede kring veel herkenning op. Rosa groeide in korte tijd uit tot een bekende intellectueel, inmiddels ook ver buiten Duitsland. De lezer van zijn hoofdwerk kon altijd al wel een verbinding met het christelijk geloof vermoeden. In zijn vertaalde lezing Democratie vraagt om religie […]

Paulus en zijn mede-filosofen

Albert Joosse Boekbesprekingen, Geschiedenis

Vorige zomer verscheen de handelseditie van Paul and the Philosophers’ Faith, de dissertatie die Suzan Sierksma-Agteres begin 2023 aan de Rijksuniversiteit Groningen verdedigde. Wie de ontwikkeling van christelijk ‘geloof’ uit de Grieks-Romeinse cultuur wil begrijpen moet van dit boek kennisnemen. Sierksma laat overtuigend zien dat Paulus’ spreken over pistis goed past binnen antieke denkrichtingen. Paulus’ boodschap en antieke denkers zijn geen tegenstelling; zij helpen juist Paulus beter te begrijpen. Recent onderzoek ziet Paulus steeds meer […]