We waren als gezin op vakantie in de Duitse Alpen, ik was een jaar of 7. Waarschijnlijk kon ik niet slapen of wilde ik een glaasje water, dus stond ik in mijn pyjama in de woonkamer vér voorbij mijn bedtijd. Mijn ouders waren iets aan het kijken op TV. Ik kon het niet verstaan – het was uiteraard nagesynchroniseerd in het Duits – maar terwijl mijn moeder even wegliep werd ik de beeldbuis in gezogen. Er voltrok zich iets heel intrigerends. Daar lag iemand op een tafel, met een schare mensen in futuristische pakjes. Ze waren iemand aan het opereren en een oog aan het vervangen. Ik kan mij herinneren dat ik vol afschuw keek wat er gebeurde en dat ik die nacht niet geslapen heb. Wat nou als ik ook op een dag ook meegenomen zou worden en stapje voor stapje een robot zou worden?
U weet waarschijnlijk wel dat het om de hit-serie Star Trek gaat, maar als kind zag ik het niet als een fantasierijk TV-programma, maar als een angstaanjagende mogelijkheid. En ergens had ik geen ongelijk. In de afgelopen twintig jaar is er zo veel gebeurd in de techniek dat er allerlei vragen zijn komen opborrelen over wie de mens is – met name in verhouding tot de techniek. Deze vraag staat tevens centraal in het vwo filosofie-examen katern Wat maakt de mens, die u meer dan een keer tegen zult komen in dit nummer.
Zit techniek verweven in ons wezen als mens of moeten we er ons zo snel mogelijk van ontdoen? Zijn we een homo faber, technologicus, sapiens of toch een animal rationale? Die vragen kunnen vanuit oneindig veel verschillende invalshoeken beantwoord worden. Renée van Riessen laat zich inspireren door de kunst en verbeelding, Frank Mulder en Remco van Mulligen trekken hun lessen uit de levens van grote filosofen. Of doen we er goed aan nog verder terug te gaan, naar het paradijs: Marc de Vries reflecteert op de Bijbelse roeping van de mens in Eden. Maar misschien moeten we ook naar ons eigen binnenste kijken. Is de techniek immers niet een reflectie van het diepste verlangen van de mens? Het idee dat de techniek een verlengde van de mens zelf – en daarom geen bedreiging- is, stelt Jos de Mul gerust, vertelt hij in een interview. Allicht is techniek wel onze schaduw, die onze zijde nooit verlaat. Gaat u mee in de rabbit hole?