Dit nummer ontstond in de refter van het Augustijnenklooster in Heverlee. Ik was mijn proefschrift over Augustinus aan het afronden, had het Augustinusnummer aan het klooster gegeven en was in gesprek met pater Gerben Zweers. Zweers vertelde dat hij iets wilde schrijven over woede vanwege de toenemende maatschappelijke frustratie en boosheid. Al pratend kwamen we tot een eerste opzet voor een nummer waarvan u nu de definitieve versie in handen heeft.
Het interview met Dirk De Wachter laat zien hoezeer de maatschappelijke woede is toegenomen. In 2012 moest De Wachter nog wat zoeken naar illustraties om aan de hand van het criterium “moeite om ongepaste intense woede te beheersen” onze tijd als borderline times te kwalificeren. In 2023 heeft hij voorbeelden te over. Zelf heb ik op afstand West-Europa zien veranderen. Vijf jaar geleden vertelde ik mijn Amerikaanse vrienden nog over het poldermodel, maar tijdens de Coronacrisis zag ik weinig polderen. Ondertussen ging het in het land waar ik woonde, de Verenigde Staten, van kwaad tot erger tijdens een van de meeste polariserende presidentstermijnen van deze nog steeds jonge eeuw.
Hoe moeten we dan omgaan met boosheid? Zoals Hanneke Schaap-Jonker terecht opmerkt in haar artikel, is woede niet alleen iets negatiefs, maar ook een teken dat er iets mis is, dat iemand ons pijn doet of krenkt. Daarom hebben we geprobeerd woede vanuit zoveel mogelijk perspectieven te bekijken: theologisch, filosofisch en psychologisch. Arjan van den Os en Marcel Sarot schrijven over Gods toorn. Gerben Zweers en Rudi te Velde schrijven over hoe Seneca, Augustinus en Thomas van Aquino dachten over woede. Joop Berding geeft pedagogen en opvoeders inzichten over het omgaan met boosheid en Hanneke Schaap-Jonker verkent woede vanuit het perspectief van relaties en mentale gezondheid. In het eerdergenoemde interview met De Wachter gaan we in gesprek met De Wachter over het doen van het kleine goede in een tijd die wordt gekenmerkt door woede.
Echter, als Thomas van Aquino gelijkt heeft dat woede een passie is, dan mag dit nummer niet alleen maar het verstand adresseren met ‘informatie’ over woede. Het moet ook afdalen op het niveau van de emoties. Daarom vindt u achter elk thema-artikel een QR-code. Als u die scant, wordt u doorverwezen naar een compositie van Bach. Bij het interview met De Wachter kunt u bijvoorbeeld luisteren naar “Ich hatte viel Bekümmernis” (BWV 21), waarmee De Wachter Borderline Times afsluit en Vertroostingen opent. Hopelijk zorgt de prachtige, intense en vaak vredige muziek van Bach voor een diepere verwerking van het artikel.