De Deense denker Søren Kierkegaard (1813-1855) was zijn tijd ver vooruit in zijn beschrijving van de angst als wezenskenmerk van het menselijk bestaan. Zijn hart klopt echter in zijn zoektocht rond de kernvraag van menselijk leven: hoe word ik een christen? Hij waarschuwt ons voor een kerk die een gevestigde orde wordt en zo verstart, aldus Kierkegaard-vertalers Andries Visser en Lineke Buijs.
Een wonderlijke ontmoeting in een noordelijke uithoek van Groningen, dichtbij de Waddenzee. Ulrum is bekend als oorspronkelijk afgescheiden bolwerk, het nabijgelegen Usquert nauwelijks. Daar zijn Andries Visser (1947) en Lineke Buijs (1948) sinds 2012 neergestreken. Hun werkkamer puilt uit van werken van en over Kierkegaard. Het echtpaar is vanaf de jaren tachtig bezig met de Deense denker en sinds het midden van de jaren negentig ook met het vertalen van zijn werken. Ze leerden er speciaal Deens voor. Al meer dan vijftien jaar organiseren zij lees- en gesprekskringen op verschillende plaatsen in Nederland.
De achtergrond van beide vertalers is bijzonder. Visser is wiskundige en filosoof. Van huis uit was hij baptist en na theologische studies ook enkele jaren baptistenpredikant in Amsterdam. Buijs is theoloog en vertaler. Zij deed op latere leeftijd de kerkelijke opleiding aan het Doopsgezind seminarie, en werkte een aantal jaren als doopsgezind predikant in Zwolle en Zeist. Momenteel kerken ze in de protestantse gemeente van Huizinge.
Het begrip angst
Het echtpaar heeft ondertussen een zestal deeltjes opbouwende toespraken van Kierkegaard vertaald. Daarnaast het indrukwekkende Wat de liefde doet, en enkele van zijn pseudonieme werken. Recent verzorgden zij de vertaling van Het begrip angst. Kierkegaard schreef dat onder het pseudoniem Vigilius Haufniensis (de waakzame van Kopenhagen). Omdat Kierkegaard zeer hechtte aan het verschil tussen zijn pseudonieme werken en de werken die hij onder eigen naam schreef, staat de naam van Kierkegaard niet op de omslag. Pseudonieme werken beschrijven specifieke bestaanswijzen van de mens op een bijzondere (en soms eenzijdige) wijze. Kierkegaard verkent op deze manier de verschillende ‘stadia op de levensweg’, facetten van het menselijke bestaan. Hij is er onder andere van overtuigd dat ieder mens religieus is, een innerlijk leven heeft waaraan aandacht besteed moet worden.
Het begrip angst is een van de moeilijkste werken van Kierkegaard. Haast ironisch noemt Kierkegaard het “een eenvoudige psychologische overweging die verwijst naar het dogmatisch probleem van de erfzonde”. Het boek beschrijft hoe de vrijheid van de mens verloren gaat in de angst die hem ten val brengt in de zonde, en weer hersteld wordt door het geloof. Visser en Buijs publiceerden met de vertaling ook een leesgids waarin dit werk uitvoerig geannoteerd wordt. Dat deed het echtpaar al eerder met Kierkegaards (pseudonieme) publicatie De herhaling.
Visser: “Het boek van Kierkegaard over de angst is in 1844 geschreven. Het was het eerste boek over angst in de West-Europese cultuur. Pas in 1926 verschijnt het tweede, van Sigmund Freud. Wonderlijk genoeg heeft Freud Kierkegaard echter niet gelezen. Daarna verscheen in 1950 het derde boek over angst, The meaning of anxiety van de Amerikaanse psychiater Rollo May, een boek over dit onderwerp dat voor het eerst werkelijk door Kierkegaard is beïnvloed.”
Als je in onze dagen het woord angst intikt op internet, krijg je tienduizenden publicaties, aldus Visser. “Zeventig procent van de psychiatrische stoornissen zijn
Verder lezen?
De verdere inhoud van dit artikel of deze pagina is voorbehouden aan onze abonnees (u kunt hier inloggen).
Bent u nog geen abonnee, vraagt u dan een proefnummer aan, of registreert u zich direct online voor een abonnement.