De coronacrisis confronteert ons in onze moderne samenleving met een vreemde paradox. We worden buiten onze macht geconfronteerd met een pandemie, een natuurverschijnsel waar we niet veel aan kunnen doen, maar we verwijten onszelf dat we de boel niet onder controle hebben. Op zichzelf is het een heel natuurlijke reactie om als er een bedreiging op je afkomt te proberen er controle over te krijgen. Wat de coronacrisis volgens mij vooral zo paradoxaal maakt, […]
Wij leven in een datagedreven tijd. De overvloedige beschikbaarheid van data geeft een gevoel van onoverzichtelijkheid: ook al lijken we veel te kunnen overzien, we hebben maar weinig in de hand. De wereld wordt steeds onoverzichtelijker. Coen Simon noemt het in zijn boekje Pleidooi tegen enthousiasme (2020) “de tragische maakbaarheid van onze tijd”; “we overzien alles, maar hebben vrijwel niets in de hand.” Vaak kun je je niet aan de indruk onttrekken dat het […]
Dat ‘waarheid’ relationeel is, blijkt dit ten volle in de leugen, omdat de leugen gedefinieerd wordt door de onwaarachtigheid, stelt Jan Hoogland. In het voorgaande nummer van Soφie heb ik een beschouwing gewijd aan het thema van de Maand van de Filosofie: waarheid. Ik beweerde dat het begrip waarheid een evaluatief begrip is. Met behulp van dit begrip evalueren we de aanspraak van mensen dat de uitspraken die zij doen een juiste voorstelling van een […]
Hoop is volgens Jan Hoogland een beter kompas dan de tegeltjeswijsheden met betrekking tot optimisme. Het glas is halfvol. Sommige mensen hanteren dit als een soort wijsheidspreuk, een hogere waarheid. Voor hen is het een metafoor om het belang van positief denken aan te duiden. Tegen de zeurpieten voor wie het glas halfleeg is, heffen zij hun halfvolle glas. Prosit. Het is een zegswijze die mij nooit heeft aangesproken. Vooral omdat er een nogal valse […]
Volgens Jan Hoogland draait het in actuele debatten niet langer om waarheid, maar om de dominantie van jouw frame. De term frame kan het beste worden weergegeven met de term ‘interpretatiekader’: feiten spreken zelden voor zichzelf, maar vragen om duiding, die wordt aangereikt door de interpretatiekaders vanwaaruit mensen naar die feiten kijken. Soms zijn mensen zich daarvan bewust, maar heel vaak ook niet. Het woord framing klinkt echter actiever: het opzettelijk gebruikmaken van bepaalde interpretatiekaders […]
Niet alles kan. Maar we rekenen er wel op. We eisen het zelfs van de ander. En daardoor loopt volgens Jan Hoogland alles vast. “Alles loopt vast”, zei een vriend van me tijdens een etentje afgelopen week. Hij doelde daarmee niet op het etentje zelf, want dat was gezellig en aangenaam. Nee, hij doelde op de toestand in de wereld. “We zagen het allang aankomen, maar ineens is het zover. En het loopt echt […]
In de crisis van deze tijd vormen fatsoenlijke burgers die elkaar in slaap sussen het grootste gevaar, vindt Jan Hoogland, die zichzelf overigens als fatsoenlijk burger beschouwt. Wij worden in onze tijd geconfronteerd met een moreel vraagstuk dat nog niet eerder in de geschiedenis heeft gespeeld: laten wij, als een generatie van mensen die van alle welvaart en luxe die de aarde ons kan bieden genoten hebben, nog een leefbare wereld na aan onze kinderen? […]
Prora staat symbool voor de hoopvolle verwachting waarmee de opkomst van het nationaalsocialisme gepaard ging in Duitsland. Uiteindelijk heeft het vakantieoord nergens aan bijgedragen. De beloften aan de arbeiders werden niet ingelost. Maar de sporen van dit verleden zijn niet gemakkelijk uit te wissen – de sloophamer krijgt er geen vat op. Daarmee is Prora wel een teken van Duitse gründlichkeit. Jan Hoogland doet verslag van zijn vakantie. De afgelopen zomer heb ik een week […]
Meer directe democratie is volgens Jan Hoogland niet het juiste middel om burgers meer bij de politiek te betrekken. Maar hoe moet het dan wel? De laatste jaren is er bij de verkiezingen in veel Europese landen sprake van een trend die met ‘versnippering’ wordt aangeduid. Dat heeft ten dele te maken met het toenemende aantal partijen dat aan de verkiezingen meedoet, maar wellicht nog meer met het feit dat de grote partijen onder […]
Het mooie Essay van de Maand van de Filosofie daagde Jan Hoogland uit om naar zichzelf te kijken. Is het christelijk geloof een voormoderne techniek om het besef van het tragische te verdoven, of maakt het dat besef intenser? Filosoof/cabaretier Tim Fransen is de auteur van het Essay voor de Maand van de Filosofie Het leven als tragikomedie – Over humor, kwetsbaarheid en solidariteit. Het is een goed leesbaar boekje geworden van ruim 150 pagina’s over […]
