Mensen hoeven niet te heersen

Trees van Montfoort

Staan wij boven de natuur? Voor veel moderne mensen, ook christenen, is dat vanzelfsprekend. Of we de natuur nu beschouwen als onuitputtelijke bron of als iets dat we verantwoordelijk moeten beheren, we zien haar als materiaal voor mensen. De meningen – in discussies over landbouwbeleid, natuurbeheer, energietransitie, klimaatadaptatie – verschillen slechts over wat verstandig is: groene groei of consuminderen, nieuwe technieken of een andere economie, nu ingrijpen of later. Maar het frame blijft dat van […]

Menselijke deugd en ondeugd: van de aarde naar de kosmische ruimte?

De intrede van de mens in de ruimte staat historisch gezien in het teken van een machtsstrijd en van militaire activiteiten. Henk van der Werf stelt in dit artikel de kritische vraag wat mensen eigenlijk willen met hun activiteiten in de ruimte. Hij pleit voor een effectieve versterking van het juridische kader, waarin ook het moreel besef ten aanzien van de kosmische ruimte duidelijk tot uitdrukking komt. Een onvermijdelijk ingrijpende verandering van het menselijke wereldbeeld […]

Een met de elementen

Kunnen we de natuur ervaren als een zingevend geheel? En welke rol speelt God of het goddelijke daarin? Teunis Brand onderzoekt deze vragen naar aanleiding van een aantal boeken van Raynor Winn en Paul Kingsnorth, waarin de natuur en de relatie mens-natuur centraal staat. Hij stuit daarbij op een paradox. Op een dramatisch moment in hun leven besluiten Raynor Winn en haar man Moth een wandeling langs de Engelse zuidkust te gaan maken. Ze zijn […]

Van klimaatreligie naar groen geloven

Op 9 maart organiseerden ForumC en Trouw het Nationaal Religiedebat over ‘Religie, klimaat en klimaatreligie’. Een van de sprekers was Embert Messelink. Hij betoogde dat christenen de klimaatproblematiek moeten verbinden met de kern van hun geloof. Hij werkte zijn bijdrage uit voor Soφie. Ooit trof ik midden op het Kootwijkerzand op de Veluwe een kleine heivlinder aan. Ik was naar die zeldzame vlinder op zoek, maar had niet verwacht hem te zullen vinden. Hij is […]

Hek. Ethiek van de grens tussen boerenland en natuurgebied

Boeren en natuurbeschermers staan vaak lijnrecht tegenover elkaar. In het boek Hek bespreekt Martin Drenthen de morele opvattingen achter dit debat. Hij pleit voor een model waarin verschillende waardeperspectieven naast elkaar bestaan. Roel Jongeneel bespreekt het boek en gaat in gesprek met de auteur. “Het stormt in het Nederlandse landschap. In de discussie over de inrichting van het landschap staan boeren, de voedselproducenten, lijnrecht tegenover natuurbeschermers. Het produceren van voedsel is een gerechtvaardigd doel, maar […]

‘De’ wetenschap en de ontkenning van het zelf bij Harari

Roelf Haan gebruikte de zomervakantie onder meer om in contact te komen met een nieuwe generatie denkers. Daartoe las hij het populaire en veelgeprezen werk van Harari, Homo Deus. Zelden las Haan zo’n reductionistisch boek, dat zichzelf ook nog schaamteloos tegenspreekt. Haan brengt de filosofie van Herman Dooyeweerd ertegen in stelling, want die filosofie blijkt nog altijd nuttig en verhelderend.   In 2015 publiceerde de Jeruzalemse auteur Yuval Noah Harari, als tweede deel van wat inmiddels […]

Geen afbeelding

Het gaat niet goed met de natuur

In het denken over natuur zit een conservatieve tendens. We moeten terug naar hoe het vroeger was, met grutto’s en met leeuwen en beren. Volgens Peter Blokhuis kan dat niet en moeten we dat ook niet willen. We kunnen alleen goed over de natuur nadenken als we niet de natuur tot norm nemen, maar de cultuur. Volgens velen gaat het niet goed met de natuur in Nederland. Daarbij denkt men bij ‘natuur’ aan de biodiversiteit, […]

Geen afbeelding

Onderwijs, mensverbetering en het najagen van het goede

Onderwijs is erop gericht van iemand een ‘beter’ mens te maken. Maar als we tegenwoordig spreken over mensverbetering gaat het vaak over iets anders, namelijk technologische mensverbetering, of – wat in het Nederlands inmiddels een gangbare term is – human enhancement. In dit artikel gaat het over de relatie tussen die twee vormen van verbetering. Filosofie van onderwijs en filosofie van technologie komen hier bij elkaar en we zitten ook dicht bij de theologie.   Kunnen we […]

Geen afbeelding

De verborgen dimensie van de klimaatcrisis

Het heilige is volgens Maarten Verkerk de verborgen dimensie van de crisis waarin we verkeren. Het heilige verbindt ons met de medemens, de natuur en met God.   Graham Greene begint zijn boek Het einde van het spel op een merkwaardige manier. Hij zegt dat een verhaal eigenlijk geen begin of einde heeft. Maar dat de schrijver een willekeurig beeld kiest vanwaaruit hij de roman opbouwt. Dan corrigeert hij zichzelf door de vraag te stellen: […]

Geen afbeelding

Een Engelse visie op ecologie op basis van Dooyeweerd

Richard Gunton en Eline van Asperen

Engelse academici uit de exacte wetenschappen, de filosofie en de theologie hebben zich verenigd in een werkgroep, Faith-in-Scholarship Working Group on Ecosystem Services. In reactie op het gangbare utilistische model van ecosysteemdiensten zijn zij bezig een model te ontwikkelen van ecosysteemwaardering op basis van de filosofie van Dooyeweerd en Bijbelse noties over de schepping.   In december 2014 bezocht Richard Gunton de jaarlijkse conferentie van de British Ecological Society. Tijdens het bijwonen van de sessies […]